معالجهُ بیماری سرطان در آینده
[Cancer treatment in the future]

ترجمه شده توسط دکتر نیکو تفردی با اجازه ویژه از مایو کلینیک.

  نوید رویکردهای هدفمند

درمان سرطان برای محقّقین پزشکی از زمان مصر باستان، معمّا و مخاطره انگیز بوده است. ولی پیشرفتهای چشمگیر در طی سالها مبارزه با سرطان مبتلایان به این بیماری توانسته اند بهتر و طولانی تر زندگی کنند.

در طول تاریخ پزشکی  پیشرفتهای ایمونوتراپی (immunotherapy) یعنی  ایمنی درمانی روشی بوده است برای معالجه سرطان. ایمنی درمانی نوعی معالجه است که سیستم ایمنی بیمار سرطانی  به سلولهای سرطانی حمله ور میشود. دستگاه ایمنی بدن مرتبا با موجود غریبه وارد شده به بدن مبارزه می کند. برای مثال، زمانی که سیستم ایمنی بدن متوجه  وجود باکتری یا ویروس خطرناکی در بدن میشود، با متحرّک کردن سلولهای معیّن و تولید پروتئین، واکنش نشان می دهد. این نوع پروتئین ها به عنوان آنتی بادی (antibodies) شناخته شده اند. آنتی بادیها به غریبه های وارد شده به بدن حمله ور شده و آنها را از بین میبرند.

سلولهای سرطانی خطرناک هستند ولی سیستم بدن انسان همیشه آنها را شناسایی نمیکند. بنابراین سلولهای سرطانی بعضی اوقات می توانند بدون جلوگیری زیاد شوند. دانشمندان معتقدند که اگر سیستم ایمنی بدن بتواند همیشه سلول سرطانی را شناسایی کند، قادر است همانطور که سلولهای عفونی را از بین میبرد سلولهای سرطانی را نیز از بین ببرد.

بیشتر از ده سال است که محققین روی ایمنی درمانی تمرکز داشته اند و آن را گسترش داده اند. نتایج به دست آمده نوید معالجه سرطان میدهد. ریچارد ویل (Richard Vile, Ph.D) یک ایمونولوژیست محقّق در مایوکلینیک (Mayo Clinic) در راچستر میگوید: «جام مقدّسی که از تمام درمانهای سرطان در طی سالهای سال به دست آمده، پیشرفت معالجه درباره سلول سرطانی بوده است نه سلولهای سالم.”

شرکت سی اِ آر- تی (CAR-T) با سایرسلولها

درمان گیرنده آنتی ژن کِمِریک (chimeric) یک نوع ایمنی درمانی است. بعضی وقتها این نوع درمان را «داروی اسمارت (smart drug)» یا «داروی زندگی (living drug)» میگویند. درمان سلول  سی اِ آر- تی از لحاظ ژنتیکی  به سلول ایمنی مربوط میشود. سلول ایمنی نوعی سلول سفید در خون به نام تی (T) سلول میباشد. تی سل، سلول سرطانی را شناسایی کرده و بدون آن که به سلولهای سالم صدمه وارد کند سلول سرطانی را از بین میبرد. چگونگی تراپی  سی اِ آر- تی در زیرتوضیح داده میشود:

دکتر ویل (Vile) میگوید: کِیموتراپی بسیار سمی و غیر مطلوب است و به همین دلیل به ندرت برای از بین بردن سلول سرطانی انتخاب میشود. سلول تراپی  سی اِ آر- تی (CAR-T) فقط سلول سرطانی را میکشد و معالجه آن در بدن آرامتر انجام میشود.

دکتر ویل در باره تحقیقی مطالعه میکند که بر اساس به وجود آوردن ویروس های ژنتیکی برای حمله دو جانبه به سرطان میباشد. سلول  سی اِ آر- تی (CAR-T) یکی از آن دو میباشد و قسمت دیگر به کار بردن تکنولوژی است که ویروس انکولیتیک (oncolytic) نام دارد. نقش این ویروس خراب کردن ویروسهای سرطانی و حفظ بافتهای سالم بدن میباشد. این روش اخیر ایمیون تراپی با به کار بردن ویروسهای ژنتیکی، ویروسهای سرطانی را تخریب و ازبین میبرد.

زمانی که سلولهای سرطانی می میرند، موادی از آنها باقی می ماند که آنها را انتای جین (antigen) یا آنتی ژن می گویند، انتای جن ها موجب برانگیختن واکنش های ایمنی می شوند. انتای جینها سیستم ایمنی بدن را فعّال کرده و سلولهای سرطانی را تخریب میکنند. در طی مطالعات قبلی، دکتر ویل موفّق به تکثیر ویروسهای انکولیتیک برای ازبین بردن سلولهای سرطانی و همچنین از بین بردن سلولهای سایر بیماریها شده بود. نتیجه این وضعیت عکس العملی بود از سلول تی (T) که از تحریک ویروسها برای شناخت غده سرطانی که برای دور دوم بعد از تخریب غده سرطانی به وجود آمده بود، به عمل آمد. پاسخ ایمنی به ویروس انکولیتیک سلولها ی سی اِ آر- تی (CAR-T) را در دور دوم فعّال تر کرده است.

سازمان فود اَند دِراگ (food and drug) تراپی سلول سی اِ آر- تی (CAR-T) برای سرطانهای به خصوصی که در زیر آمده است تایید میکند که عبارتند از:

• سرطان خون لنفوبلاستیک حاد – (Acute lymphoblastic leukemia), (سرطان خون نادری است که نوعی از گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.)
• سرطان خون لوکمیا غیر هوچکین – (B-cell non-Hodgkin lymphoma) ( نوعی سرطان خون است که در سیستم لنفاوی ایجاد می‌شود و سلول‌های سفید خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد.)
• سرطان مولتیپل میلوما – (مولتیپل میلوما “Multiple myeloma” نوعی سرطان است که سلول‌های پلاسما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سلول‌های پلاسما نوعی گلبول سفید در مغز استخوان است.)

فواید و خطرات

معالجه سلول سی اِ آر- تی (CAR-T) برای چند نوع سرطان موثّر است، این نوع معالجه بسیار سخت است و سرطان برمیگردد. یک مطالعه نشان داد که هجده درصد (۱۸) از بیماران سرطان لوکمیا لنفوسیتیک (lymphocytic leukemia) که از طریق سلول سی اِ آر- تی معالجه شده بودند به حالت اول برگشتند. یک مطالعه دیگر نشان داد که معالجه سرطان بی- سل لوکمیا شصت درصد (۶۰) برگشت داشته است. ولی باید متذکر شد که سلول تراپی  سی اِ آر- تی برای چندین سال مریض سرطانی را سالم نگه داشته است.

به هر حال این تراپی هنوز به اندازه زیادی در دسترس نیست و مسایل مالی و اقتصادی هم مزید بر علت است. این معالجه می تواند گران تمام شود و تمام شرکتهای بیمه این نوع معالجه را تامین نمی کنند.

مانند سایر تراپیها، تراپی سلول سی اِ آر- تی هم اثرات یا مشکلات جانبی دارد. دکتر ویل اظهار داشت که بسیاری از مشکلات جانبی برای گروه پزشکان مشخّص و معلوم است و در مورد این تراپی مشکلات جانبی وجود دارد که عبارتند از:

• سندرم (sandrom) آزادسازی سیتوکین [سی آر اس (CRS) یک پاسخ ایمنی پیچیده است که می تواند پس از درمان های خاص، به ویژه درمان هایی که سلول های ایمنی را درگیر می کنند، رخ دهد.] سی آر اس عبارتست از آزاد شدن سیستم ایمنی بدن به طور شدید که می تواند اعضا بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
• غالبا آثار عصبی مانند گیجی، لرزش و اشکال در صحبت کردن دیده شده است.
• به طور موقّت تغییرات خونی مانند کم خونی و کم شدن شمارش پِلِی لِت (platelet) پلاکت‌های خون، بخش مهمی از سیستم خون‌ریزی و لخته‌سازی بدن هستند.
•  بالا رفتن خطر عفونت.

تراپی سی اِ آر- تی (CAR-T) در آینده

با اینکه تراپی سی اِ آر- تی نشان دهنده یک معالجه است ولی باید قبول کرد که معالجه ای است جدید و جوان. در حال حاضر دانشمندان کوشش میکنند که بتوانند روشی را پیدا کنند که اثرات جانبی کمتر داشته باشد و بازگشت سرطان به کلی از بین برود، همچنین معالجه موثرتر برای سرطانهای سلول بی (B-cell cancers) باشد. از همه مهمتر اینکه محقّقین هدف خود را روی معالجه سایر سرطانهای خون و هم چنین سرطانهای توموری متمرکز کرده اند. دکتر ویل میگوید: «در سالهای اخیر تراپی ایمنی درمانی (immunotherapy) پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است. من تصوّر میکنم که هدف ما در روش معالجه سلول سی اِ آر- تی بیشتر از یک آنتی ژن در سلول سرطانی است به طوری که سلولهای سرطانی نتوانند از تراپی فرارکنند. یک هدف اصلی دیگر پیدا کردن آن است که چگونه میتوانیم سلولهای  سی اِ آر- تی را در انسانها جایگزین کنیم که در مقابل بازگشت سرطان مقاومت کنند به طوری که انسانها بتوانند برای مدت طولانی به زندگی ادامه دهند.

و سرانجام ممکن است تراپی سی اِ آر- تی بتواند به غیر از معالجه سرطانها به معالجه بیماریهای دیگر هم کمک کند. محققین مایو کلینیک (Mayo Clinic) معتقدند که تراپی سلول سی اِ آر- تی می تواند به معالجه بیماریهای خود ایمنی  و جلوگیری از رد کردن عضوی که از یک انسان به انسان دیگر منتقل شده کمک کند.[بیماری خود ایمنی(autoimmune)  نوعی بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌ها و سلول‌های خود بدن حمله می‌کند].