ترجمه شده توسط دکتر نیکو تفردی با اجازه ویژه از مایو کلینیک.
Translated by Dr. Niccu Tafarrodi from Healthletter.Mayoclinic.com, Volume 43, Number 6 (June 2025)
گامی بزرگ برای رهایی از درد
زمانی که احساس درد در ناحیه تهیگاه می کنید، شاید نتایج ده ها سال از بین رفتن و زوال غیر منتظره تهیگاه باشد. یک روز تصادفی در حالی که در کنار پارکینگ راه می روید در ناحیه تهیگاه احساس درد میکنید. شاید کمی از فعّالیتهای خود بکاهید ولی باز به کارهای روزمره ادامه میدهید. بعد از چند ماه برای انجام کارهای روزمره مانند نشستن و بیرون آمدن از اتومبیل شدیدا احساس درد میکنید.
فرسودگی و درد تهیگاه می تواند در هر سنی اتّفاق بیافتد ولی معمولا در سن پنجاه سالگی یا بعد از آن اتّفاق می افتد. وقتی که فرسودگی تهیگاه شدید شود و برای رها شدن از درد داروهای مختلف به کار رفته باشد و نتیجه رضایت بخشی حاصل نشده باشد، جرّاحی برای بازسازی تهیگاه در نظر گرفته میشود.
فن آوری پیشرفته و تحقیقات دقیق و ثمربخش، عمل بازسازی تهیگاه را بیشتر و راحت تر کرده و دوران بهبودی بازسازی تهیگاه کوتاه و سریعتر شده است. در آمریکا هر ساله سیصد و پنجاه هزار (۳۵۰،۰۰۰) نفر جرّاحی بازسازی تهیگاه دارند. پیش بینی می شود که به علّت بالا رفتن سن، تعداد ذکر شده ها بیشتر خواهد شد.
برای بازسازی تهیگاه: جرّاح بافتهای آسیب دیده بیمار را برای گذاشتن حفره مصنوعی یا آرتی فی شیال ساکت (artificial socket)1 منبع: حفره تهیگاهی چیست؟ /abadis.ir ،حفره تهیگاهی یا حفره ایلیاک یک فرورفتگی بزرگ، صاف و فرورفته در سطح درونی استخوان تهیگاهی یا ایلیاک میباشد. از مفصل جدا می کند. آخرین قسمت بالای استخوان ران توخالی است و یک میله فلزّی معمولا ساخته شده از فلز تیتانیوم2 منبع: تیتانیوم چیست؟ ،fa.xinnuoti.com › news، تیتانیوم ترکیب فلزی است که در برابر سرما مقاوم است و به طور طبیعی سرشار از خواص گوناگون است. استحکام و دوام آن را بسیار پرکاربرد میکند. در آن گذاشته میشود. جرّاح قسمت بالای میله را به حفره مصنوعی مّتصل می کند. میله تیتانیوم معمولا با نوعی پلاستیک به نام هَیلی کِرِاس لینک پلی اتیلن (Highly Cross-linked Polyethylene) پوشانده میشود.
مفصل پرکار بدن
مفاصلی که بزرگترین بال3 منبع: استخوان استابولوم، بلافاصله بالای استابولوم، ایلیوم گسترش می یابد تا بال (یا ala) را تشکیل دهد. … دو استخوان هیپ که به آنها استخوان های بی نام یا استخوان لگن نیز گفته می شود … را در بدن دارند در تهیگاه قرار دارند که وزن بدن را حمل می کنند و بیشترین حرکت بدن را انجام میدهند. این مفاصل شامل قسمت فوقانی استخوان ران هم میشوند. قسمت فوقانی (سر استخوان) ران که شکل بال را دارد عمیقا در حفره تهیگاه قرار میگیرد. این استخوان استابولوم (as-uh-TAB-u-lum)نامیده میشود. این مفصلها به وسیله ماهیچه ها, زردپی ها و غضروف ها نگهداری و تقویت میشوند. غضروفها بافتهای محکم و لغزنده ای هستند که در دو قسمت بالا و پایین مفصل ها قرار دارند قادر به سایش و حرکت نیستند.
چند نوع از آرتروز یا ورم مفاصل می توانند به غضروفهای تهیگاه صدمه بزنند. معمولی ترین آرتروزها آستیوآرترور (osteoarthritis) که در نتیجه فرسودگی و پارگی ایجاد میشود و اتوایمیون (Oto immune artoroz) آرتروزو روماتوئید (Rheumatoid arthritis) می باشد.
شکسته شدن غضروف در مفصل های تهیگاه میتواند منجر به تغییراتی در استخوان و بافتهای نرم آن شوند که ایجاد درد میکنند.دراثر چاقی و اضافه شدن وزن بدن درد شدیدتر میشود. حرکات بخصوصی مانند نشستن و برخاستن درد را بیشتر و سخت تر میکند. درد در کشاله ران و جلو تهیگاه احساس میشود. درد می تواند به قسمتهای دیگر بدن مانند قسمت فوقانی ران، باسن و زانو سرایت کند. در شرایطی سخت تر درد می تواند به قدری شدید باشد که خوابیدن، راه رفتن و حتی لباس پوشیدن دردناک شود. در بعضی موارد یک پا کوتاهتر از پای دیگر میشود.
چنانچه درد به درجه ای برسد که شدیدا فعّالیتهای روزانه شما را غیر ممکن کند و داروهای ضد درد یا راههای پزشکی دیگر باعث راحتی شما نشود، با تیم پزشکی خود برای بازسازی تهیگاه صحبت کنید
جرّاحی برای اکثر موارد، نه برای تمام موارد پیشرفت روشهای پزشکی که منجر به بهبودی بهتر و سریعتر شده و بالارفتن سن افراد باعث شده که تعداد بیشتری از افراد مسن از بازسازی تهیگاه استقبال کنند. پیشرفتهای پزشکی و امکانات امروزی افراد را از بیست (۲۰) تا صد ساله (۱۰۰) داوطلب برای بازسازی تهیگاه کرده است.
باید متذکر شد که تمام این افراد دارای شرایط نیستند. مواردی که بازسازی تهیگاه را محدود می کنند عبارتند از:
- عفونت – هر نوع عفونت در هر ناحیه از بدن به خصوص در نزدیکی لگن باید قبل از بازسازی معالجه و بر طرف شود.
- استعمال دخانیات – افرادی که از دخانیات استفاده میکنند شدیدا در خطر مشکلاتی بعد از بازسازی تهیگاه می باشند.
- اضافه وزن – اضافه وزن می تواند مشکلات گوناگونی را بعد از جرّاحی ایجاد کند. جرّاح احتمالا ممکن است لاغر شدن یا کم کردن وزن را در حد لازم پیشنهاد کند و سپس شما را برای جرّاحی با نتایج مثبت آماده کند.
ترمیم تهیگاه
به کار بردن روشهای متفاوت در بازسازی تهیگاه فواید و خطرات خاص خودش را دارد.به طور کلّی جرّاحی تهیگاه یا بازسازی آن نحوه خاص خودش را دارد: جرّاح در ابتدا یک برش در لایه بافتهای تهیگاه ایجاد می کند. ماهیچه ها، رباط ها4 منبع:رباط/fa.wikipedia.org، رباط یا لیگامان (به فرانسوی: Ligament ) گروهی از بافتهای فیبر مانند هستند که در محل مفاصل، استخوانی را به استخوان دیگر متصل میکنند. و زردپی ها از یکدیگر جدا هستند ولی جرّاح با ایجاد کمترین برش به مفصل دسترسی پیدا میکند. جرّاح قبل از قرار دادن حفره مصنوعی، استخوان ضایع شده و بافتهای بیمار را برمیدارد. قسمت بالای استخوان ران تو خالی است. بنابراین جرّاح می تواند یک میله فلزی – ساخته شده از تیتانیوم – را داخل استخوان ران بگذارد و جرّاح میله فلزی را به حفره ارتباط میدهد. این میله فلزی معمولا با نوعی پلاستیک به نام هَیلی کِراس-لینک پلی اِتیلن (highly cross-linked polyethylene) پوشانده میشود. هدف از این جّراحی حرکت کردن مفصل به راحتی است وجرّاح ماهیچه و بافتهای ضایع شده ی بیمار را خارج می کند و برش ایجاد شده را بخیه میکند.
بیمار بعد از جرّاحی حداقل برای چند روز نسخه داروی ضد درد را دریافت می کند. ولی بعضی اوقات ممکن است که از داروهای ضد درد بدون نسخه استفاده کنید.
بعد از جرّاحی شما شدیدا در خطر لخته شدن خون در ساق پا هستید. برای پایین آوردن خطرلخته شدن خون نسخه داروی پیشگیری لخته شدن خون را در ابتدای عمل جرّاحی یا روز بعد از جرّاحی خواهید گرفت. این دارو را برای چهار تا شش هفته خواهید داشت. برای پیشرفت جریان خون و بهبودی سریعتر: راه رفتن با چوب زیربغل، عصا و واکر از اولین روز بعد از جرّاحی شروع میشود. پوشیدن جوراب کش دار قابل ارتجاع و آستین های پر باد (قبل و بعد از جرّاحی به منظور کمک به جریان خون در رگهای ساق پا به کار میرود).
ارزشیابی و امکان خطر
مطالعات وسیع نشان میدهد که نود (۹۰) درصد افرادی که بازسازی تهیگاه داشته اند در طی پانزده سال راضی و خشنود بوده اند. به هرحال با مقایسه با بازسازی زانو، نتیجه بازسازی تهیگاه کمی همراه با عوارض و پیچیدگی هایی بوده است.
تعداد بیشتری از افرادی که بازسازی تهیگاه داشته اند احتیاج به تکرار جرّاحی دارند. این نوع جرّاحی، جرّاحی ترمیمی نامیده میشود.
عوارض و پیچیدگی ها
-
عفونت – عفونت می تواند در نزدیکی محل برش یا در عمق بافت در نزدیکی لگن ایجاد شود. اکثر عفونتها از طریق داروهای آنتی بیوتیک می توانند معالجه شوند مگر اینکه عفونت در خود مفصل ایجاد شده باشد. چنانچه عفونت در مفصل اتّقاق بیفتد، نیاز به جرّاحی ترمیمی است.
-
جا به جایی (اشتباه در جایی که باید جرّاحی شود) – تخریب بالِ مفصل جدید که بسیار کم اتّفاق میافتد. این ضایعه می تواند ماه ها بعد از جرّاحی اتّفاق بیافتد. چنانچه لازم باشد، پزشک شما می تواند با به کار بردن بِرِیس (brace)5 منبع: بریس چیست و چه کاربردی دارد ؟.cowww.delgarm.com ، بریس نام عمومی برای دسته ای از وسایل است که در ارتوپدی بکار برده میشوند. هدف از استفاده از بریس ها حمایت از اندام یا تنه بصورت کنترل آن میباشد. لگن را در جای صحیح خود جایگزین کند. ممکن است برای محکم کردن مفصل، جرّاحی ترمیمی مورد نیاز باشد.
-
تفاوت طول ساق پاها – بعضی اوقات ساق پایی که متصل به لگن جدید هست طولانی تر از ساق پای دیگر میشود. این مورد معمولا از ماهیچه نزدیک به لگن جدید اتّفاق می افتد. در این صورت ماهیچه باید کشیده شود تا مفصل جدید در جای واقعی خود قرارگیرد. اختلاف اندازه ها ممکن است ازبین نرود و یا در طی زمان ایجاد شود، ولی بالا کشیدن طرف مقابل می تواند اختلاف را از بین ببرد. به علاوه یک فیزیکال تراپیست متخصّص می تواند این اختلاف طول را به وضعیّت طبیعی برگرداند.
در گذشته بازسازی تهیگاه از طریق بیهوشی معمولی انجام میشد. چند ساعت در اتاق عمل طول می کشید تا عمل بازسازی انجام شود و سپس بیمار سه تا پنج روز در بیمارستان بستری بود. امروزه گزینه ها یی مانند بیهوشی یا بیحسی موضعی ایجاد شده که درد را در نیمه ای از بدن کنترل می کند و تهیگاه در طی کمتر از دو ساعت بازسازی میشود و بیشتر افراد بعد از جرّاحی به خانه برمیگردند و یا روز بعد بیمارستان را ترک میکنند.
زمان بهبودی بعد از جرّاحی بیش از پیش پیشرفت پیدا کرده و اکثرا مراحل توانبخشی مانند راه رفتن در همان روز جرّاحی انجام میشود.
بیشتر افرادی که بازسازی تهیگاه را داشتند برای بهبودی کامل یعنی داشتن قدرت کافی در راه رفتن و انجام کارهای دیگر بدون درد مراحل توانبخشی به مدت یک سال را طی کرده اند. بازسازی تهیگاه نیاز به زمان دارد ـ ولی باعث کم شدن درد و حتی از بین رفتن آن میشود و شما را آماده برای فعّالیت بیشتر و زندگی سالم تر میکند.
منابع
| ↑1 | منبع: حفره تهیگاهی چیست؟ /abadis.ir ،حفره تهیگاهی یا حفره ایلیاک یک فرورفتگی بزرگ، صاف و فرورفته در سطح درونی استخوان تهیگاهی یا ایلیاک میباشد. |
|---|---|
| ↑2 | منبع: تیتانیوم چیست؟ ،fa.xinnuoti.com › news، تیتانیوم ترکیب فلزی است که در برابر سرما مقاوم است و به طور طبیعی سرشار از خواص گوناگون است. استحکام و دوام آن را بسیار پرکاربرد میکند. |
| ↑3 | منبع: استخوان استابولوم، بلافاصله بالای استابولوم، ایلیوم گسترش می یابد تا بال (یا ala) را تشکیل دهد. … دو استخوان هیپ که به آنها استخوان های بی نام یا استخوان لگن نیز گفته می شود … |
| ↑4 | منبع:رباط/fa.wikipedia.org، رباط یا لیگامان (به فرانسوی: Ligament ) گروهی از بافتهای فیبر مانند هستند که در محل مفاصل، استخوانی را به استخوان دیگر متصل میکنند. |
| ↑5 | منبع: بریس چیست و چه کاربردی دارد ؟.cowww.delgarm.com ، بریس نام عمومی برای دسته ای از وسایل است که در ارتوپدی بکار برده میشوند. هدف از استفاده از بریس ها حمایت از اندام یا تنه بصورت کنترل آن میباشد. |