ترجمه شده توسط دکتر نیکو تفردی با اجازه ویژه از مایو کلینیک.
Translated by Dr. Niccu Tafarrodi from Healthletter.Mayoclinic.com, Volume 43, Number 2 (February2025)
ایستادن صحیح و سالم را بیاموزید
آیا شما متوجّه ناراحتی و اشکال در ناحیه گردن به خصوص زمانی که اتومبیل تان را به عقب می رانید شده اید؟ برگرداندن سر به طرف چپ و راست حتی اگر خیلی هم کم باشد ایجاد درد و کوفتگی می کند؟ شاید شما برای راندن ماشین به عقب از دوربین ماشین استفاده میکنید و برگرداندن سر را لازم نمی دانید.
چنانکه تخمین زده می شود، پانزده در صد افراد مسن برای انجام کارهای ساده و پیش پا افتاده روزانه از درد گردن رنج میبرند. درد گردن در سن بالا ارتباط مستقیم به سلامتی بدن و روشی است که افراد برای زندگی کردن به آن عادت کرده اند.
چنانچه درد گردن شما مسئله ای جدّی نیست و هنوز فعّال هستید و سعی میکنید با ورزش عضلات گردن را سالم نگه دارید، در واقع در صدد هستید از گرفتاریهای آینده جلوگیری کنید.
زمان ستون فقرات
شاید تصویری را که از ستون فقرات در ذهن خود مجسم کرده اید، یک نردبان یا یک داربست باشد. ستون فقرات یک مرکز اصلی برای اسکلت بدن شما است و سیستمی است که تمام اجزاء بدن مانند عضلات و سیستم اعصاب را دربر گرفته است. هر‌آنچه را که انجام دهید: ایستادن، نشستن، خم شدن، چرخیدن. بلند کردن همیشه و همیشه ستون فقرات نگهدارنده و حمایت کننده بدن شما است.
مهره های ستون فقرات چهار گروه می باشند که در چهار قسمت از ستون فقرات قرار دارند. در بالای ستون فقرات مهره های سرویکال (cervical) یا مهره های گردنی قرار دارند که تعداد آنها هفت (۷) عدد میباشد و تشکیل دهنده گردن می باشند. از چهار قسمت ستون فقرات قسمت سرویکال بالاترین درجه حرکت را دارد.
با بالا رفتن سن استخوانها، مفاصل، دیسکها که مانند تشک های بادی بین مهره ها قرار دارند تا مهره ها بتوانند به راحتی حرکت کنند و رباط ها یا لیگامنت ها (ligaments) که گروهی از بافت های فیبری هستند که استخوانی را به استخوان دیگر وصل میکنند واقع در پشت و گردن دچار فرسودگی و گسیختگی میشوند. رباط ها یا لیگامنت ها سخت می شوند و تحرّک آنها کمتر میشود. دیسک ها خشک میشوند و نرمی آنها کمتر میشود. استخوانهای بدن استقامت خود را از دست داده و آمادگی بیشتری برای شکسته شدن پیدا میکنند.
در پزشکی فرسایش در پشت و همچنین در گردن دی جِنِرِیشِن ستون فقرات (spinal degeneration) نامیده می شود و این فرسایش برای همه اتّفاق می افتد. زمانی که ستون فقرات در اثر فرسایش ضعیف میشود، کمتر از بدن حمایت می کند. بنابراین بدن در خطر آسیب قرار میگیرد. فرسوده شدن ستون فقرات یا دی جنریشن آن به این معنی نیست که حتما شما احساس درد میکنید و یا دچار ناتوانی می شوید.
ضایعات زیر باعث درد گردن میشوند
- عدم فعّالیت – چنانچه به طور منطّم ورزش نه کنید ، یا ورزش را ادامه ندهید، خطر درد گردن افزایش مییابد. ورزش منظّم بسیار مهم است چون ورزش: ماهیچه ها، مفاصل و استخوان را که حمایت کننده گردن و پشت بدن هستند قوی میکند. ماهیچه قوی انسان را انعطاف پذیر و متحمّل میکند به طوری که مستقلا قادر به انجام کارهای متفاوت روزانه میباشد.
- وزن بدن – وزن اضافی باعث فشار بر ستون فقرات، رباط یا(لٍگامنت) و مفاصل میشود.
- نوع شغل یا حرفه – هر نوع شغل یا حرفه ای که نیاز به تکرار حرکاتی مانند خم شدن، بلند کردن، هل دادن یا جا به جا کردن اجسام از طریق کشیدن آنها مانند حرفه ساختن ساختمان و حمل و نقل خطر آسیب رسیدن به گردن را افزایش میدهد.مشاغل دیگری که نیاز به نشستن ممتد و یا ایستادن طولانی بدون استراحت دارد، انسان را در معرض خطر آسیب رسیدن به گردن و پشت قرار میدهد.
- طرز نشستن – نشستن به طرز غلط و نادرست به خصوص زمانی که بدون فعّالیّت باشد، باعث فشار بر ستون فقرات میشود. همچنین طرز نشستن غلط باعث ضعیف شدن ماهیچه هایی که گردن و پشت را حمایت میکنند میشود. ماهیچه های گردن زمانی خسته و کوفته میشوند که سر(کلّه) در یک حالت برای مدّت طولانی قرار داشته باشد مانند خیره شدن به صفحه کامپیوتر یا قرار دادن گوشی تلفن بین گوش و شانه برای مدّت طولانی.
انواع درد
بیشتر درد گردن نتیجه کوفتگی، عدم حرکت گردن و سر میباشد. درد گردن میتواند مربوط به نوع فعّالیتهای روزانه باشد و در واقع مربوط به مشکل جدّی نه میباشد. سه نوع درد گردن وجود دارد که عبارتند از:
- درد گردن مِکانیکال (mechanical) – این نوع درد گردن معمولی فقط مربوط به گردن می باشد و درد به نقاط دیگر مانند ستون فقرات و بازو ها ارجاع نمیشود.
- رادیکولوپاتی سرویکال (Cervical radiculopathy) – این نوع درد زمانی ایجاد میشود که ریشه عصب مهره های پشت واقع در گردن فشرده میشود. علایم می تواند بی حسی و مورمور کردن باشد. نشانه ها بستگی به عصبی دارد که تحت تاثیر قرار گرفته است.
- میلوپاتی سرویکال (Cervical Myelopathy) – این نوع درد مزمن گردن زمانی اتّفاق می افتد که نخاع در ناحیه گردن تحت فشار قرار گرفته باشد. این نوع درد به چندین دلیل می تواند باشد که عبارتند از رشد استخوان در گردن، فتق دیسک یا برآمده شدن دیسک، فرسودگی ستون فقرات به تدریج و باریک شدن کانال ستون فقرات. این ضایعه معمولا درد و ناراحتی برای قسمتهای دیگر بدن ایجاد می کند. برای مثال: ارجاع درد به بازوها، ناراحتیهای عصبی مانند درد و اشکالات در کنترل حرکت و جنبش مانند بستن یا گره زدن بند کفش، چرخاندن دسته درب، اشکال در راه رفتن یا اشکال در ادرار کردن.
تشخیص علّت و کسب اطلاعات برای معالجه
بعضی اوقات رسیدگی و معالجه فوری برای درد گردن حتمی و فوری است. این وضعیت شامل شرایطی میشود که عبارتند از: درد ایجاد شده نتیجه آسیب و جراحت، درد از گردن به شانه ها و بازوها ارجاع شده باشد، درد باعث ضعیف شدن بازوها و رانها شده باشد، راه رفتن یا ادرار کردن و اختلال در روده و جهاز هاضمه به وجود آمده باشد. همچنین شامل دردی می شود که ایجاد لرزش یا سردردی کرده که شب هنگام شدیدتر شود و توام با تب و لاغر شدن شود.
ارزیابی درد گردن معمولا با در نظر گرفتن شرایطی مانند عفونت، ورم در اثر آرتروز (ورم مفاصل) که شامل روماتیسم مفصل، روماتیسم ستون فقرات، آسیب و گزند، مشکلات قلبی یا سرطان میشود.
از تمام این مسائل گذشته، پیدا کردن علّت معمولا به تنهایی کمک نمیکند. عملکرد گردن و احساس درد همراه با عوامل پیچیده موضوع آسانی نیست. مطالعات تحقیقی نشان داده که پیدا کردن علّت درد و اثرات آن کاری است مشکل. از آن گذشته کشف علّت واقعی معمولا اثری بر معالجات اولیه نخواهد داشت. اکثر مردم در مدّت چهار(۴) تا شش (۶) هفته با معالجات اولیه درمان میشوند.
گردن را با حالت طبیعی بالا نگه دارید. این حالت بهترین وضعیت برای سالم نگه داشتن گردن است.
در مدّت چند هفته اولیه درد گردن، مواظبت و مراقبت از خود بهترین معالجه است که درمان را سریع میکند و از درد گردن در آینده جلوگیری میشود. مراحل درمان عبارتند از:
- فعّال بودن – چنانچه درد گردن به علّت صدمه و جراحت باشد، بهترین روش فعّال بودن است. فعّال بودن بهترین راه برای سریع کردن بهبودی است. در عین حال به موقع استراحت کردن را فراموش نکنید. فعّال بودن به معنی صدمه زدن و یا بی اعتنایی به درمان نیست.
- کمتر کردن فشار های روحی – ماهیچه را قوی کردن شاید به کاهش فشار روحی کمک کند. با نفس کشیدن عمیق و مدیتیشن (meditation) یعنی متمرکز کردن ذهن به زیباییهای محیط زیست و خلاص شدن از تنشها و فشارهای روحی و تمدّد اعصاب که فشار روحی را کاهش میدهد. استفاده از لایه گرم برای گرم کردن ماهیچه، حمام گرم یا دوش گرم و ماساژ آرام به بهبودی ماهیچه ها کمک میکند.
- استفاده از دارو برای مدتی کوتاه یا به کار بردن کیسه یخ – داروهایی تسکین دهنده مانند ایبوپروفن (ibuprofen) یا استامینوفن (acetaminophen) تسکین دهنده هایی هستند که به شما اجازه میدهند به آرامی ماهیچه های گردن را ورزش دهید. به کار بردن کیسه یخ به مدّت بیست (۲۰) دقیقه برای چند مرتبه در روز درد گردن را تسکین میدهد.
- ایستادن صحیح و درست – از خم کردن سر به یک طرف پایین و یا تکیه دادن آن به شانه برای مدّت دراز به پرهیزید. اگر نمیتوانید از تکیه دادن سر به شانه و قوز کردن خود داری کنید، برای چند دقیقه استراحت کنید و سعی کنید به حالت طبیعی و صحیح برگردید. تصویر و توضیح زیرین آن گویای طرز قرار دادن سر و ایستادن صحیح و سالم است. برای خوابیدن درست، یک بالش کوچک زیر گردن به گذارید. سعی کنید که به پشت بخوابید در حالی که رانها را با به استفاده از بالش بالا نگه دارید.
- تمرین ورزش، کشش آرام یا منبسط کردن عضلات گردن – با تمرینات ورزشی مانند کشش یا انبساط عضلات گردن میتوان درد را کاهش داد و گردن را به حالت اولیّه برگرداند. به تصویر زیر نگاه کنید. در ابتدا با کشش عضلات میتوان ورزش را شروع کنید. می توانید از پزشک خود بخواهید که شما را به متخصص ورزش معرفی و از او کمک بگیرید. چنانچه درد گردن تیز و یا مانند برق گرفتن باشد، باید مشکل را با پزشک خود در میان بگذارید.
گام دیگر اگر درد گردن ادامه یابد
چنانچه درد گردن ادامه یابد و مواظبت های اولیه در طی دو هفته جوابگو نباشد از معالجات بیشتری باید استفاده کرد.
فیزیوتراپی یا فیزیکال تراپی (physical therapy) که تن درمانی هم نامیده می شود عبارتست از درمان بیماری ها واختلالات عصبی و ماهیچه ای با استفاده از تجهیزات مکانیکی، وسایل و عوامل دیگر. فیزیوتراپی بهترین و موثّرترین راه برای درمان گردن درد است. فیزیوتراپی شامل ورزشهای مخصوص، تکنیک هایی که با دست انجام میشود و دانش و آموزش هایی درباره چگونه ستون فقرات خود را سالم نگه دارید. یاد گرفتن این ورزشها و ادامه دادن آنها عامل مهمی است برای کاهش دادن گردن درد در آینده.
داروهای تجویز شده توسط پزشک – مانند داروهای ضد درد، آرام کننده های ماهیچه ای و یا داروهای ضد افسردگی –ـ ممکن است باعث رهایی از درد و خواب بهتر و انجام تمرینهای ورزشی شوند.
تراپی های دیگر مانند تزریق تریگر پوینت ها [(trigger points) که نقاطی قابل لمس در عضلات می باشند با حسّاسیت بسیار شدید]، منیپولیشن ستون فقرات [spinal cord manipulation که روشی است غیر تهاجمی و درمانی است برای مقابله با دردهای حاد و مزمن]، تزریق در مفصل فاسِت [(Facet joint) که عبارتست از: هر مهره در ستون فقرات بوسیله چهار مفصل فاسِت به مهره های بالایی و پایینی متّصل میشوند.] و طب سوزنی یا سوزن درمانی.
به هر حال همه درمانهای تکنیکی ذکر شده در صورتی نتیجه بخش خواهند بود که بر اساس قدرت فیزیکی، حالت/ شکل بدن و میزان پیشرفتی است که از طریق فیزیوتراپی به دست آمده.
ورزش کشش یا انبساط ماهیچه های گردن
کج کردن گردن – به آرامی گردن را به یک طرف کج کنید و به مدّت ۳۰ ثانیه نگه دارید. بعد به آرامی به طرف دیگر گردن را کج و به آن حالت برای ۳۰ ثانیه نگه دارید.
چرخش یا دوران گردن – به آرامی سر را از یک طرف به طرف دیگر در حالی که چانه را در همان سطح نگه داشته اید بچرخانید و برای مدّت ۳۰ ثانیه سر را به همان وضعیّت بچرخانید. برای کشیده شدن بیشتر عضلات با انگشتها چانه را به آرامی به همان سمت فشار دهید.
