ترجمه شده توسط دکتر نیکو تفردی با اجازه ویژه از مایو کلینیک.

کنترل و مقابله با درد از فتق دیسک

هر دفعه که پرش می کنید، قدم میزنید، آهسته می دوید و یا سبد لباسشویی را بلند می کنید، ۲۳عدد بالشتکهای ژلاتینی ستون فقرات را سالم نگه می دارند. این بالش های ژلاتینی دیسک نامیده میشوند. بین هر یک از ۲۴ دنده یک دیسک وجود دارد که کار آنها جذب کردن تکان هایی است که در موقع حرکت کردن به بدن وارد میشود. این دیسکها با مرکزی صاف بنام نوکلس (nucleus)، پوشیده شده با جداری سخت و لاستیک مانند بنام اَن یو لوس (Annulus) که شبیه یک دُونات ژله ای (jelly donut) میباشند. در اثر وارد شدن ضربه به دیسکها یا در سن بالا، دیسک دچار پارگی یعنی فتق شده و مانند ژله که از دونات خارج می شود و بیرون میزند.

دیسک بین دنده ها

دیسک بین دنده ها مرکز صاف و مسطحی دارد به نام نوکلس (nucleus) که از طریق یک حلقه محکمترو لاستیک مانند به نام اَن آن یولِس (annulus) پوشیده شده . اگر یک دیسک دچار فتق شود ممکن است باعث ایجاد ناراحتی، ورم یا فشار بر روی عصب شود. علامت های آن شامل درد و ادامه یافتن آن در مسیر عصب سیاتیک در جهت پایین میباشد. عصب سیاتیک از قسمت تحتانی پشت تا لگن، باسن و پا ادامه دارد.

«چنانچه حلقه اطراف مرکز دیسک شکسته و یا به دلایلی غیرفعّال شود، مرکز دیسک که چسبناک و سفت است از محل خود خارج می شود.» دکتر برت فریدمن (Brett Freedman, M.D) یک جرّاح استخوان، پزشک ستون فقرات، و رئیس قسمت جرّاحی ستون فقرات در مایو کلینیک واقع در راچستر، مینه سوتا میگوید: «این ضایعه می تواند باعث فشار و تورّم روی اعصاب، ایجاد علایمی در پشت، زانو و حتی بازو شود. بعضی فتق ها هیچ گونه نشانه هایی از درد و ناراحتی ایجاد نمی کنند ولی بعضی دیگر باعث درد شدید میشوند. درد و نشانه ها برای مدّت چند هفته یا چند ماه طول میکشد و به هر حال در طی این مدت نیاز به کمک گرفتن برای مقابله با درد میباشد.

پارگی، مور مور، خارش و سوزش

در دراز مدت دیسک ها رطوبت طبیعی و قابلیت حرکات خود را از دست میدهند و پیچ خوردگی یا خمیدگی پیدا میکنند. حلقه اطراف دیسک یا بافت خارجی دیسک ممکن است برآمدگی پیدا کند. یا ممکن است بافت خارجی تَرَک و پارگی پیدا کند و باعث شود که مواد درونی خارج شوند. این حالت با نامهای متفاوت مانند فتق، برآمدگی، پارگی یا دیسک لغزش شناخته شده است. ولی تمام این نامها به این معنی است که دیسک از محل خود خارج شده و در جایی قرار گرفته که متعلق به آنجا نیست.

«امکان دارد که یک فتق دیسک علایمی از خود نشان ندهد. این حالت برای افراد زیادی اتفاق می افتد.» دکتر محمد بایدن (Mohamad Bydon, M.D) یک جراح مغز و اعصاب در مایوکلینیک، در راچستر، مینه سوتا.» میگوید: در ابتدا ممکن است تشخیص فتق دیسک داده شود در حالیکه به منظور تشخیص موارد دیگر باید آزمایشاتی انجام شود.

هر دیسکی در ستون فقرات می تواند پاره یا گسسته شود. به هر حال فتق دیسک در قسمت تحتانی پشت یعنی ناحیه پایین ستون فقرات معمولی ترین فتق دیسک است که می تواند به علامت سیاتیک تبدیل شود. سیاتیکا (Sciatica) دردی است که با فشار از طریق عصب سیاتیک از پایین پشت (کمر)، لگن، باسن تا پا عبور می کند. فتق دیسک در گردن که معمولا به عصب پینچ (pinched nerve) نسبت داده می شود میتواند باعث همان علایم در گردن، شانه، بازو و دست شود. این علامتها احتمالا شامل موارد زیر می باشند:

• احساس سوزش یا درد
• احساسی مانند شوک الکتریکی، برق گرفتگی یا تکان خوردن
• درد که با سرفه یا عطسه شدیدتر و بدتر شود
• بی حسی، مورمور یا ضعف در پا یا بازو
• در موارد سخت مانند عدم توانایی در کنترل مدفوع یا مثانه که نیاز فوری به کمکهای پزشکی دارد.

در حالی که سن بالا باعث پارگی دیسک میشود، دیسک در اثر صدمه مانند پیچ خوردن در حالی که وزنه سنگینی را بلند کرده اید دچار پارگی می شود. فشار روی دیسک در مدّت طولانی مانند ارتعاش و لرزش های پی در پی که معمولا از رانندگی کامیون ایجاد می شود، علّت دیگری است برای پارگی دیسک. عوامل خطرناک دیگر عبارتند از سیگار . چاقی مفرط و نشستن زیاد.

«زمانی که ما نشسته ایم فشار بیشتری روی دیسکها وارد میشود تا زمانی که ایستاده ایم «ستون فقرات برای نشستن در یک زمان طولانی بوجود نیامده است.» دکتر فر ید من.کشیدن که به بافتهای بدن صدمه میزند.صبور باشید تا علایم دیسک را دریافت کنید

عکسبرداری مانند ام،آر،آی میتواند فتق دیسک را شناسایی کند. ولی خیلی از افراد که فتق دیسک دارند کوچکترین درد و ناراحتی ندارند. علاوه بر این علامت های بسیاری از فتق های دیسک به مرور زمان ازبین میرود و ماده درونی دیسک جذب بدن شده و درد روی اعصاب فشار نمی آورد. دکتر بایدن (Bydon) میگوید «در بسیاری موارد درد به خصوص در پشت و گردن خود به خود یا از طریق داروهای ضد ورم رفع میشوند.»

به همین دلیل پزشک هیچگونه آزمایشات تصویری را توصیه نمیکند. بجای آن، پزشک براساس انواع درد و علامتهای آن، آزمایشهای فیزیکی و اندازه گیری میزان قدرت ماهیچه ها، عکس العمل به لمس کردن ، فتق دیسک را تشخیص میدهد. پزشک متخصّص دست و پا را به روشها یا راه های مختلف حرکت میدهد تا متوجّه شود در چه حالت و شرایطی درد ایجاد می شود. این اطلاعات پزشک را به تشخیص دیسک دردناک کمک می کند دکتر فرید من (Freedman) میگوید: «زمانی که بیمار محل نقاط درد را به جرّاح نشان میدهد، چون اعصاب دست و پا به طریق خاصی تنظیم شده اند، جرّاح می تواند از طریق ردیابی اعصاب حدس بزند که کدام یک از آنها درد ایجاد میکند.»

بعد از تشخیص، بیمار باید نوع فعالیتّهای خود را تعیین کند که درد بدتر از آنچه که می باشد، نشود. داروی هایی که نیاز به نسخه ندارند مانند ادویل (Advil ,مورین آی بی Motrin IB و سایر داروها) ممکن است موثّر باشند. بعضی از پزشکها داروهایی را مانند آرام کننده ماهیچه ها، داروهایی که باعث آرامش جهش اعصاب می شوند مانند داروهای ضد افسردگی و ضد لرزش و یا تزریق استروئید (steroid) را توصیه میکنند. «تزریق استروئید در نزدیکی اعصاب ستون فقرات راهی است که دارو به نقطه مورد نظر برای رفع تورّم میرسد.» دکتر فرید من. چنانچه درد بهبود نیافت، فیزیکال تراپی توصیه میشود.

جرّاحی برای رهایی از فتق دیسک

جرّاحی برای رهایی از فتق دیسک آخرین شانس است. اما زمانی که لازم میشود، در واقع نوعی آینده گرایی است. میتوانید فتق دیسک را مانند یک قلوه سنگ در کفش خود بنظر آورید. دکتر فریدمن میگوید: «اگر قلوه سنگ کوچک باشد، می توانید راه بروید و حتی آن را احساس نکنید. ولی زمانی که قلوه سنگ بزرگ است هر قدم که برداشته میشود همراه با آزار و اذّیت است.»

جرّاحی مانند برداشتن یک قلوه سنگ از کفش است.برای بعضی از افراد رهایی از فتق فوری است. در واقع یک دیسکِکتومی¹ منبع: https://gyrusclinic.com، با عمل جراحی دیستکتومی بیشترین بخش دیسک برداشته می شود. به همین دلیل احتمال بازگشت و عود مجدد این عارضه بسیار اندک می باشد (diskectomy) انجام میشود. دیسککتومی یک جرّاحی است که قسمت پاره شده دیسک به منظور رفع فشار و ورم برداشته میشود. در این جرّاحی به منظور دسترسی به دیسک گسسته یا باز شده معمولا تمام یا قسمتی از مهره برداشته میشود. یک عمل دیسککتومی می تواند به صورت یک جرّاحی باز یا جرّاحی مینیمالی اینوِیسیو(minimally invasive)²منبع: https://www.mayoclinic.org ،minimally invasive surgery – Mayo Clinic, Minimally invasive surgery: در جرّاحی مینیمالی اینویزیو جرّاح تکنیکهای گوناگونی را به کار میبرد تا بتواند کمتر از جرّاحی باز به بدن آسیب بزند. انجام شود. جرّاح ستون فقرات معمولا میکروسکوپ به کار میبرد تا بتواند دیسک فتق شده را ببیند. این نوع جرّاحی میکرودیسککتومی (Microdiscectomy)³منبع: spine-health.com Microdiscectomy (Microdecompression) Spine Surgery میباشد. « با روشن کردن و تمیزکردن روشها و تکنولوژی (فن آوری) هایمان توانسته ایم که آسیبها را محدود و اندازه زخمها و بافت هایی که باید برداشته شوند را کمتر کنیم.» دکتر فرید من، ولی عقیده داردجرّاحی ستون فقرات عمل تهاجمی است و بستگی به اندازه بریدگی و کالبد شکافی ندارد. ستون فقرات تقریبا در وسط بدن و قسمت تحتانی پشت قرار دارد بنابراین فاصله پوست تحتانی پشت تا ستون فقرات چند اینچ یا چند سانتیمتر بیشتر نیست.»

در موارد نادر مانند تکرارفتق دیسک

در موارد نادر مانند تکرارفتق دیسک، تمام دیسک برداشته میشود. برای محکم نگه داشتن ستون فقرات، یک جرّاح می تواند دنده را با پیچ، میله و پیوند استخوانی اتصال یا فیوز (fuse)⁴منبع: medical-dictionary.thefreedictionary.com  فیوز یعنی اتصال یا ذوب شدن ماده در ماده دیگری کند یا می تواند یک دیسک مصنوعی را نصب کند.

دیسککتومی میتواند در همان روز جرّاحی انجام شود. دکتر فرید من میگوید که درد پا و بازو معمولا همراه با بهبودی پشت بهتر میشود ولی درد گردن کمتر تحت تاثیر قرار میگیرد و این به این دلیل است که علّتهای بسیاری برای درد گردن و پشت وجود دارد که ارتباطی با فتق دیسک ندارند.

«فقط یک دلیل برای درد پا و بازو وجود دارد و آن پینچ (pinched)⁵myhealth.alberta.ca، پینچ عصبی یعنی دیسک در قسمت بالای ستون فقرات در اثر زخمی شدن با سن بالا ریشه عصب میفشارد. عصب (یعنی فشار آوردن و تورم میباشد). به مجرّد آنکه عصب از حالت پینچ در آید درد کاملا از بین میرود.» دکتر فریدمن معتقد است. بعد از جرّاحی با تیم پزشکی خود برای تعیین مدت استراحت و بهبودی کامل صحبت کنید. زمان برای بهبودی بعد از جرّاحی می تواند چند هفته کوتاه تا چندین ماه باشد. مدت زمان بهبودی بستگی به نوع جراحی دارد. پزشک اطلاعات و جزئیات دقیقی را در مورد بهبودی شما تهیه و راهنماییهای لازم را ارائه میدهد.

عمل دیسککتوم (discectomy)

در عمل دیسککتوم (discectomy) قسمت گسسته یا پاره شده دیسک برداشته میشود و باعث رهایی فشار و تورم میشود. معمولا در این عمل قسمت پشت دنده [(لمینا) ⁶cedars-sinai.org، لمینا روکشی است برای پشت کانال ستون فقرات که حفاظت و نگهداری از ستون فقرات را انجام میدهد.lamina] نامیده میشود، برای رسیدن به دیسک پاره شده قابل دسترسی خواهد بود. جرّاح ستون فقرات یک میکروسکوپ را برای دیدن دیسک فتق شده به کار میبرد. این عمل میکرودیسککتومی (microdiscectomy) نامیده میشود.  

آیا این مقاله برای شما مفید بود؟
لطفا با ارسال نظرات، سؤالها و پیشنهادات خود (در قسمت دیدگاهها در پایین این صفحه) ما را در بهبود این سایت همراهی نمایید.