برداشتن زهدان یا رحم، هیستِرَکتومی
[Hysterectomy]

ترجمه شده توسط دکتر نیکو تفردی با اجازه ویژه از مایو کلینیک.

دانستنیهایی که احتمالا شما، خانمها، نمی دانید:

خطرات و فواید هیسترکتومی

چنانچه برای مدّتی طولانی زنها در ناحیه رحم ناراحتی داشته و در ضمن بچه دارهم شده اند و یا نمی خواهند بچه دار شوند، آسانترین راه برای معالجه خارج کردن رحم است که هیسترکتومی (hysterectomy) نامیده میشود. به علّت محدود بودن معالجات برای رفع ناراحتیهای رحم از هیسترکتومی استفاده میشود. در گذشته هیسترکتومی برای معالجه درد لگن خاصره یا برای عقیم کردن و یا رها شدن از عفونت رحم به کار میرفت. در سال هزارو نهصد و نود (۱۹۹۰) متخصّصین پزشکی مشکل تعداد زیاد هیسترکتومی را مورد بحث و سوال قرار دادند. در نتیجه امروزه معالجات جدیدی برای ناراحتیهای رحم به جای استفاده از هیسترکتومی وجود دارد. از همه مهمتر اینکه برداشتن رحم ممکن است اثرات دراز مدّتی را روی سیستم قلبی و عروقی، ذهن و روان و استخوان داشته باشد. این موضوع به این معنی است که هیسترکتومی هم مانند جرّاحی های عمده باید دقیقا مورد بررسی و سنجش قرار گیرد. به هرحال هنوز هم هیسترکتومی برای زنان یک جرّاحی عمده است. در بعضی موارد این جرٌاحی عاقلانه و مفید است.

چرا هیسترکتومی؟

در هیسترکتومی کامل جرّاح قسمت تحتانی و گردن رحم را برمی دارد. در جراحی هیسترکتومی غیر کامل به نام هیسترکتومی سوپرا سِرویکال (supracervical) یا هیسترکتومی ساب توتال (subtotal)، جرّاح فقط رحم را برمی دارد و گردن رحم یا سرویکس (servicx) باقی می ماند. جرّاحی هیسترکتومی ارتباطی به برداشتن لوله های فلوپیّن (allopian)¹ منبع. لوله رحم یا فالوپین، fa.wikipedia.org لوله رحم یا لوله فالوپ (به انگلیسی: Fallopian tube) بخشی از دستگاه تناسلی زنانه است. این عضو دو لوله ساده است که در دو طرف انتهای فوقانی رحم قرار دارند. یا لوله تخمدان و تخمدانها ندارد. جراحی لوله فلوپین و تخمدانها کاملا متفاوت است. برداشتن تخمدانها و لوله های فالوپین سالپنگو اوفورکتومی (salpingo-oophorectomy) نامیده میشود. در هیسترکتومی واژینال (vaginal) یا هیسترکتومی مهبل، جرّاح رحم را از طریق مهبل خارج می کند. رحم می تواند از طریق یک برش یا چاک کوچک برداشته شود. این نوع جرّاحی لاپاروسکوپیک (laparoscopic) هیسترکتومی نامیده می شود. رحم از طریق برش بزرگتر هم می تواند برداشته شود که هیسترکتومی شکمی نامیده میشود. نوع دیگر هیسترکتومی رباتیک هیسترکتومی² منبع: رباتیک (robotic) هیسترکتومی، www.hopkinsmedicine.org ...در روش رباتیک هیسترکتومی جرّاح عمل جراحی را به کمک کامپیوتر انجام میدهد. میباشد که با کمک گرفتن از کامپیوتر انجام میشود. این روش بهترین روش جرّاحی هیسترکتومی است که البتّه انتخاب آن بستگی به شرایط سلامتی و دارویی هایی است که برای شما باید تجویز شود.

• هیسترکتومی برای معالجه زنان در هر سنّی به کار میرود: سرطان گَیناکالاجیکال (Gynecological cancer)³ منبع: سرطان گیناکالاجیکال (gynecological), ویکی پدیا،en.wikipedia.org, سرطان گیتا کالاجیکال نوعی سرطان است که دستگاه زایش زنان را تحت تاثیر قرار میدهد. این نوع سرطان شامل سرطان تخمدان، سرطان رحم، سرطان مهبل ، سرطان گردن رحم و سرطان وولوار (vulvar) – هیسترکتومی برای معالجه سرطان رحم و گردن رحم یا تخمدانها به کار میرود. همچنین برای مواردی که سرطان احتمال داده میشود به کار میرود. افتادگی رحم ممکن است باعث ایجاد ریزش ادرار یا فشار روی لگن خاصره و یا سخت شدن عبور مدفوع شود. برداشتن رحم و اصلاح بافتهایی که رحم را حمایت میکردند ناراحتیهای قبلی را از بین میبرد.  
• افتادگی رحم – لگن خاصره تکیه گاهی است برای بافتها و پیوندها. زمانی که لگن خاصره ضعیف شود و یا دچار کشش شود، رحم به داخل مهبل خم میشود و فشار ناشی از آن باعث ریزش ادرار، فشار روی لگن و اشکال بر عبور مدفوع میشود. برداشتن رحم و رسیدگی به بافتهایی که احتمالا به آنها صدمه وارد شده است گرفتاریهای قبلی را از بین میبرد.                                  قبل از یائسگی چند مورد دیگر در ارتباط با سلامتی زنان ممکن است با هیسترکتومی برطرف شود.
• فیبر(فیبرم) رحم – غدّه های غیر سرطانی در رحم می توانند ایجاد خونریزی دائمی، کم خونی، درد لگن خاصره، درد در مقاربت جنسی و فشار بر مثانه شود. هیسترکتومی یک راه حل برای خلاص شدن از فیبر(فیبرم) رحم است.
• خونریزی رحم – زمانی که دارو قادر به کنترل خونریزی غیر عادی و سنگین درمدّت طولانی نیست، هیسترکتومی می تواند کمک بسیار موثّر و مفیدی باشد
• بیماری آدنومیوزیس (Adenomyosis) – این بیماری باعث درد، بزرگ شدن رحم و پریود‌ (عادت ماهیانه) سخت و سنگین میشود.

در بیشتر موارد نقش هیسترکتومی خلاص شدن یا رهایی از موارد دردناک و خطرناک است. به دست آوردن سلامتی بعد از هیسترکتومی کیفیت زندگی را به راحتی سوق میدهد و احساس سالم بودن را توسعه میدهد. چنانچه نگران اثرات منفی هیسترکتومی در مورد روابط جنسی هستید، نگران نباشید. هیسترکتومی اثر منفی در روابط جنسی شما را ندارد. اگر درد و خونریزی برطرف شده باشد، رابطه جنسی را بهتر و پیشرفته تر می کند. با در نظر گرفتن بسیاری موارد به غیر از سرطان گایکا لاجیکال، هیسترکتومی یکی از درمانهای دیگری است که در پزشکی وجود دارند . در واقع بیش از نیمی از جرّاحی های هیسترکتومی در شرایطی به کار رفته است که معالجات دیگری برای معالجه همان بیماری در دسترس بوده است. در مورد چهل در صد (۴۰٪) از جرّاحی های هیسترکتومی دلایلی وجود نداشته که از معالجات دیگر استفاده نشود.

اثرات و خطرات هیسترکتومی اثرات فوری و قابل ملاحظه ای بر بدن دارد. برداشتن رحم قبل از یائسگی به قاعدگی ماهیانه و حاملگی پایان میدهد. اگر تخمدانها برداشته شوند یائسگی فورا ایجاد میشود. این عمل، جرّاحی یائسگی خوانده میشود. بعد از یائسگی ناگهانی، اثرات یائسگی مانند گرمای شدید و عرق کردن در شب شدیدا ظاهر میشود. برای بعضی از خانمها این اثرات ممکن است با هورمون تراپی بر طرف گردد. هورمون تراپی دارویی است که شامل هورمون سکس میباشد. این داروها دارای اثرات مفید ودر عین حال خطرناک میباشند. پزشک یا تیم درمان شما می توانند در مورد معالجه با هورمون تراپی تصمیم بگیرند. همچنین پیامدهایی درباره خطرات هیسترکتومی وجود دارد که عبارتند از:

• بیماریهای قلبی و عروقی – در تحقیقات انجام شده بوسیله مایو کلینیک (Mayo Clinic) در سال ۱۹۱۸ معلوم شد که زنان زیر پنجاه (۵۰) سال که هیسترکتومی شده اند و تخمدان های آنها برداشته نشده است، در خطر بالا رفتن کلسترول بدن، بالا رفتن فشار خون و امراض عروق کرونری⁴ منبع: عروق کرونری و بیماری های مربوط به آن را بهتر بشناسیم،،https://drnext.ir › coronary-artery ،این عروق وظیفه خون‌رسانی به عضله قلب را برعهده دارند. انسداد یا باریک شدن آن معمولاً به دلیل تجمع پلاک (آترواسکلروز عروق کرونر) رخ می‌دهد. شریا‌ن‌های کرونر خون … در طی بیست سال آینده عمرشان می باشند. محقّقین دریافتند که زنان سی وپنج (۳۵) سالها جوانتر که هیسترکتومی داشته اند بیشتر در معرض خطر بوده اند. چهارو شش دهم (۴.۶) از زنان دچار نارسایی قلب و دو و پنج دهم (۲.۵) از آنها دچار بیماریهای رگ کرونری شده اند.
• چاقی مفرط – همان مطالعه مایو کلینیک انجام شده در سال ۱۹۱۸ به این نتیجه رسید که هجده درصد (۱۸٪) از شرکت کنندگان در سن زیر پنجاه (۵۰) سال بعد از هیسترکتومی دچار اضافه وزن مفرط شدند. چاقی مفرط خطر بسیاری از بیماریها را افزایش میدهد. 
• سلامتی و بهداشت روح و روان – مطالعات بالا نشان داد که زنانی که هر دو تخمدان آنها برداشته شده دچار افسردگی، اضطراب و پریشانی شده اند. مطالعه دیگر انجام شده توسط مایو کلینیک (Mayo Clinic) در سال ۲۰۲۰ تشخیص داد که زنانی که هیسترکتومی شده اند و تخمدان آنها برداشته نشده بعد از سی سال از عمل هیسترکتومی شش و شش دهم درصد (۶. ) از آنها مبتلا به افسردگی و چهار و هفت دهم درصد ( ۴.۷٪ ) دچار نگرانی و پریشانی شده اند. برداشتن رحم در سنین هجده (۱۸) تا سی و پنج (سی و پنج) سال شدیدا باعث ناراحتیهای روح و روان میشود.
• پوکی استخوان – یک مطالعه وسیع در کشور کره نشان داد که هیسترکتومی همراه با برداشتن تخمدان یا بدون برداشتن تخمدانها پوکی استخوان را شدیدا تشدید میکند. ریسک پوکی استخوان برای زنانی که هیسترکتومی را در سن جوانی داشته اند بسیار است.
• یائسگی زودرس – تخمدانها تعداد زیادی از هورمونهای سکس یا رابطه جنسی زنان را تولید میکنند. متخصّصین در ابتدا تصوّر می کردند که عمل هیسترکتومی اثری بر فعالیت تخمدانها ندارد. در حالیکه با برداشتن رحم تخمدانها تعداد کمتری هورمون تولید میکنند که باعث یائسگی زود رس میشوند. متخصّصین هنوز علّت این کمبود را نمی دانند ولی حدس میزنند که برداشتن رحم جریان خون به تخمدانها را کمتر میکند.

با در نظر گرفتن دلایلی که مطرح شد مهم است که برای یک عمل جرّاحی مانند هیسترکتومی فواید و خطرات آن را برای داشتن یک زندگی سالم در نظر داشته باشید. برای برخورداری از سلامتی، فراموش نکنید که ادامه رژیم غذایی سالم و داشتن فعالیتهای فیزیکی لازم است. علاوه بر این، تماس با تیم بهداشت و سلامت خود و در نظر داشتن سایر خطرات مانند فشار خون بالا، بالا بودن کلسترول و تراکم استخوان مواردی است که نیاز به کنترل و رسیدگی دارند. خطرات مانند فشار خون بالا، بالا بودن کلسترول و تراکم استخوان مواردی است که نیاز به کنترل و رسیدگی دارند. برداشتن تخمدانها همراه با هیسترکتومی با خطر همراه است. برای زنانی که آماده برای هیسترکتومی هستند، برداشتن تخمدانها همزمان با عمل هیسترکتومی انجام میشود. این تصمیم به این علّت است که برداشتن تخمدانها خطر سرطان پستان را در آینده کم میکند. برداشتن تخمدانها خطر گرفتاریهای قلبی و مرگ زودرس را افزایش میدهد. این خطر می تواند فواید برداشتن تخمدانها را تغییر دهد و زنان در خطر مبتلا شدن به سرطان می مانند. تا این اواخر متخصّصین تصوّر میکردند که خطرات قلب و عروق در نتیجه برداشتن تخمدانها برای زنان پنجاه (۵۰) و شصت و پنج (۶۵) سال است. در حالی که مطالعات اخیر نشان داد که زنان در همان سن که تنها هیسترکتومی داشته اند مانند زنانی که هر دو هیسترکتومی و برداشتن تخمدان را داشته اند خطر ناراحتیهای قلب و عروق و مدت طول عمر آنان یکسان بوده است. این شرایط در مورد زنان شصت و پنج (۶۵)ساله هم به همان ترتیب بوده است. در مورد زنان زیر پنجاه (۵۰) سال که تخمدانهای آنها برداشته شده، تراپی استروژن (estrogen)⁵ منبع: استروژن و قرص‌ آن‌، www.ghafaridiet.com، استروژن و پروژسترون که هورمون‌های جنسی زنانه هستند، بر روی رشد استخوان‌ها و عضلات تاثیر می‌گذارند. هورمون در واقع پیام شیمیایی است که توسط غدد درون‌ریز تولید … انجام میشود. تراپی استروژن در سن پنجاه سالگی خطر بالا رفتن خطرات قلبی را کاهش میدهد.