کاهش وزن یا جرّاحی باریاتریک
[Bariatric surgery]

ترجمه شده توسط دکتر نیکو تفردی با اجازه ویژه از مایو کلینیک.

 (یک جرّاحی مهم برای کم کردن وزن)

از دست دادن وزن مشکل است واز آن مشکل تر نگه داشتن آن است. در بعضی موارد کم کردن وزن نه فقط امکان دارد و می توان با رژیم غذایی، ورزش و داروهای لاغری آنرا نگه داشت. در بعضی موارد شخص به اندازه کافی وزن کم نمی کند و باید از راه های دیگر وزن اضافی را کم کند.

جرٌاحی باریاتریک موثّرترین راه برای افراد خیلی چاق است و می توانند در طولانی مدت آن را نگه دارند. تحقیقات نشان میدهد که افرادی که با جرّاحی باریاتریک وزن کم کرده اند توانسته اند وزن کم شده را به اندازه بیست درصد (۲۰ درصد) تا سی و پنج درصد (۳۵ درصد) برای پنج تا ده سال حفظ کنند.  

لاغر شدن این افراد می تواند به جلوگیری از بیماریهایی که نتیجه چاقی است کمک کند و یا به بهبودی امراضی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا، ناراحتیهای مفصلی، اسلیپ اپنیا (sleep apnea) یا آپنه خواب و  بیماری قند نوع دوم کمک کند. همچنین از دست دادن وزن خطر بعضی از سرطانها را کاهش میدهد و شرایط زندگی را بهتر میکند.

به هر حال جرّاحی باریاتریک یک جرّاحی اصلی با در بر داشتن خطرات جدٌی است. برای موفّقیّت دراین جرّاحی نیاز به انجام مقدّماتی است قبل از جرّاحی و بعد از عمل جرّاحی. متخصٌصین مایو کلینیک (Mayo Clinic) میگویند که جرّاحی باریاتریک عملی است که نیاز به استفاده از برنامه های دیگری مانند فعّالیتٌهای فیزیکی، رژیم غذایی دقیق و داروهای مخصوص کم کردن وزن دارد. رعایت این برنامه ها به نگهداری از لاغری در دراز مدّت و سلامتی دلخواه کمک میکند.

چه کسی به جرّاحی باریاتریک نیاز دارد؟

جرّاحی باریاتریک معمولا برای افراد ی مناسب است که:

• شاخص توده بدن آنها ۴۰ یا بیشتر از۴۰ باشد. شاخص توده بدن یا بی ام آی (BMI)  ــ Body Mass Index  ــ BMI معیاری است برای سنجش و اندازه گیری چربی بدن بر اساس قد و وزن هر فرد. این شاخص در مورد بدن هر زن و مرد بالغی صدق میکند.
• بی ام آی ۳۵ یا بالاتر، میزان وزن افرادی که مبتلا به  بیماری هایی مانند بیماری قند نوع دوم، بالا بودن فشار خون و آپنه خواب شدید هستند.

پیشرفت دانش درباره چاقی و شواهد گوناگون در مورد سلامتی بدن و وزن آن و جرّاحی باریاتریک باعث شده سازمان متابولیک و جرّاحی باریاتریک آمریکا (American Society for Metabolic and Bariatric Surgery) توصیه های بسیاری را در سال ۲۰۲۲ منتشر کند. گاستریک بای پس (Gastric bypass) یکی از انواع جرّاحیهای باریاتریک میباشد در این روش یک معده کوچکتر ایجاد میشود در حالی که قسمت اضافی معده به روده باریک وصل می شود. بنابراین مایعات مغذّی می تواند وارد روده باریک شود.

معیارهای جدید، جرّاحان گاستریک بای پس را متوجّه شاخص های توده بدن کم مانند ۳۵ یا بالاتر از ۳۵ و یا شاخص توده بدن ۲۴.۹ یا ۳۰ که  با وزن ارتباط دارند میکند.

گاستریک بای پس همیشه قابل قبول شرکتهای بیمه نیست. حتی اگر این عمل جرّاحی به طور کامل یا قسمتی از جرّاحی مورد قبول شرکت بیمه باشد، عملی است گران قیمت.

چنانچه جرّاحی باریاتریک مورد توجّه شما است، عملیات گران قیمتی مانند مشکلات ناشناخته و مراحل آماده شدن برا ی جرّاحی در پیش دارید. شما یک گروه متخصّص را که شامل متخصّصین رژیم غذایی، روانشناسی، جرّاح و متخصّص غدد و سوخت و ساز(متابولیک) می باشد را ملاقات می کنید. این متخصّصین عمل جرّاحی را مورد ارزیابی قرار میدهند تا اطمینان حاصل کنند که عمل باریاتریک واقعا عمل صحیح و درستی است که آینده موفّقیت آمیزی را برای مدت طولانی در برداشته باشد. شما سیگار کشیدن را باید ترک کنید، رژیم غذایی باید کاملا عوض شود، فعّالیتهای فیزیکی باید افزایش یابد و بالاخره باید در جلسات مشاور شرکت کنید.

روشهای متفاوت در باریاتریک

جرٌاحی باریاتریک از طریق تغییر دادن روش جذب غذا انجام میشود، مانند در نظر گرفتن مقدار غذایی که معده می تواند داشته باشد. امروزه اکثر جرّاحیهای باریاتریک از طریق لاپاراسکوپی (laparoscopy)¹منبع: ویکی پدیا،fa.wikipedia.org › wiki › جرٌاح با لاپاراسکوپ (به انگلیسی: Laparoscopic surgery ) نوعی جرٌاح است که در آن عمل جرٌاح که با کمک لاپاراسکوپ (آندوسکوپ شکم) انجام می‌شود. یا روش رباتیک (robotic) انجام میشود. در این دو روش جرّاحی با کمترین بریدگی یا شکاف در بدن انجام میشود. روش توضیح داده شده بیشترین وزن را طی شش (۶) تا دوازده (۱۲) ماه کم میکند . کم کردن وزن بیشتر به آرامی طی یک تا دو سال بعد از عمل صورت میگیرد.

روش گاستریک بای پس به نام روکس – اِن – وای (Roux-en-y)

چگونگی این روش؟ جرٌاح بالای معده را بریده و بخیٌه  (استیپل) میکند. به این ترتیب قسمت بالای معده از قسمت دیگر جدا میشود و در واقع یک معده جدید و کوچکتر به وجود می‌ آید. سپس جرٌاح قسمت روده کوچک را که زیر قسمت اصلی معده قرار گرفته میبرد و روده کوچک را به معده وصل میکند. غذا به کیسه کوچک وارد شده و مستقیما به روده کوچک هم وارد میشود.

قسمت اصلی معده در بدن باقی میماند تا به ساختن مایعات قابل هضم ادامه دهد. قسمتی از روده کوچک که به قسمت اصلی معده متّصل شده بود همچنان متّصل است تا مایعات قابل هضم به روده کوچک (واقع در پایین معده به اندازه ۵ پنج (فیت) یا ۱۹۲.۴ سانتیمتر وارد شود. یک مطالعه وسیع نشان میدهد که به طور متوسط افرادی که گاستریک بای پس را انجام داده اند، ۲۵.۵ درصد وزن خود را از دست داده اند.  

معده جدید چگونه عمل میکند؟ معده جدید یا کیسه کوچک قادر است هر دفعه فقط به اندازه پنج دهم ( ۵/.) تا یک اونس غذا را به راحتی بپذیرد. همچنین چون غذا بین روده کوچک و معده جدید هدایت میشود، معده جدید مواد غذایی را کم جذب میکند. یک مطالعه وسیع نشان میدهد که به طور متوسط افرادی که گاستریک بای پس را انجام داده اند موفق به از دست دادن وزن و نگه داشتن بیست و پنج درصد و نیم (۲۵.۵٪) از وزن بدن خود شده اند.

اسلیو گاسترکتومی (Sleeve gastrectomy)

چگونگی این روش؟ جرّاح یک معده باریک به نام اسلیو (sleeve)² منبع: healthyadvice.com ,کلمه اسلیو یعنی آستین لباس. در این روش  از کلمه آستین استفاده شده که از معده همان فرم  آستین انتخاب  و در نظر گرفته میشود. به وسیله دوختن و تقسیم کردن معده ایجاد می کند. این جرّاحی روده کوچک را تحت تاثیر قرار نمیدهد.

چگونه معده عمل میکند ؟ معده کوچکتر قادر به گرفتن غذای زیاد نیست و هر دفعه شما میتوانید مقدار کمی غذا میل کنید. بعد از جرٌاحی بدن هورمون گرلین (Ghrelin)³ منبع: گرلین – ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد، fa.wikipedia.org، هورمون گرلین (به انگلیسی: ghrelin ) یک هورمون پپتیدی می‌باشد که از ۲۸ اسید آمینه تشکیل شده است و از سلولهای اپسیلون بخش درون‌ریز لوزالمعده ترشح می‌شود اشتها آور را کمتر تولید میکند و اشتیاق به غذا خوردن کمتر میشود. همان مطالعه وسیع نشان داده که بعد از اسلیو گاسترکتومی، بدن به طور متوسط به اندازه هجده و هشت دهم درصد (۱۸/۸٪) وزن کم کرده است.

روش بیلی اوپن کریتیک دیوریشن (Biliopancreatic diversion) با دئودنال سوئیچ duodenal switch) (BPD/D.

چگونگی این روش؟ اولین قدم در این جرّاحی برداشتن بیشتر معده به منظور ایجاد یک اسلیو(sleeve) شکل کوچک مانند اسلیو گاسترکتومی است. دومین قدم تغییر دادن مسیر روده کوچک است. جرٌاح در اولین قسمت روده کوچک یک بریدگی ایجاد می کند. این عمل دِئودنوم (duodenum) نامیده میشود. بریدگی دوم دورتر و پایین تر انجام می شود. آخر قسمت  روده کوچک که تقسیم شده، طوری با هم مرتبط میشوند که اجازه میدهد غذا به قسمت بزرگ روده کوچک عبور کند.

قسمتهای جدا شده از روده کوچک از بدن خارج نمیشود. انتهای این قسمت به پانکراس و مجرای صفرا وصل میشود. انتهای دیگر به قسمت پایین روده کوچک وصل میشود و در نتیجه مایعات قابل هضم از پانکراس و مجرای صفرا وارد روده کوچک میشوند.

چگونه معده عمل میکند؟ جرٌاح مقدار غذایی را که شما میتوانستید بخورید کم میکند و میزان جذب غذا به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد. در حالیکه این روش بسیار موثّر است ولی احتمال خطر مانند سوء تغذیه و اختلالات ویتامینی وجود دارد. این روش برای افرادی که بی ام آی یعنی شاخص توده بدن آنها بالا است یا روشهای دیگر باریاتریک جوابگوی آنها نبوده است مناسب میباشد. یک مطالعه مختصر نشان داد افرادی که از این روش استفاده کرده اند برای مدت ده (۱۰) سال به اندازه سی و شش درصد (۳۶٪) وزن کم کرده اند.

رژیم غذایی بعد از جرّاحی

برای از دست دادن وزن و نگه داشتن آن بعد از جرّاحی شما نیاز به یک رژیم غذایی سالم دارید. چون مقدار غذای شما کم است کیفیّت غذا بسیار مهم است.

بعد از جرّاحی باید به برنامه غذایی جدید عادت کنید و از خوردن غذای مایع  (انواع سوپها، آبگوشت، آب میوه) به خوردن غذاهای نرم (انواع آش، کته)و بعد به غذاهای غیر نرم بپردازید. این برنامه معمولا در حدود شش تا دوازده ماه طول میکشد.

بعد از پیشرفت در خوردن غذاهای جامد، باید دوباره دقیقا مواظب رژیم غذایی خود باشید تا بتوانید وزن از دست  رفته را حفظ کنید و خطرات احتمالی را جلوگیری کنید. معمولا شما روی پروتئین تاکید می کنید، آب به اندازه کافی می نوشید و خوردن شکر را محدود میکنید.

چون جرّاحی باریاتریک خوردن مواد مغذی را محدود میکند، باید شما ویتامینها و مینرال هایی مانند مولتی ویتامینها، کلسیم، ویتامین بی ۱۲ و ویتامین دی را تا آخر عمر مصرف کنید. ممکن است اختلالات ویتامینی پیش بیاید که باید با گروه معالج خود در میان بگذارید.

برنامه های اضافی

بعد از انجام جرٌاحی اصلی بعضی افراد احتمالا نیاز به معالجات و برنامه های دیگری دارند. این احتمالات عبارتند از:

•  خون مردگی اورژانسی — اگر محل دوخت یا محل اتصال روده و یا قسمت دیگری از روده کوچک یا معده کاملا بهبودی نیابد، ممکن است تراوش  یا کبودی ایجاد شود. این حالت غیر عادی است و مسئله پیچیده و مرگباری است. اگر در هفته های اول جرٌحی، در ناحیه شکم احساس درد شدید میکنید، تب دارید و یا به طور مداوم و سریع نبض  میزند، فوری به گروه معالج خود اطلاع دهید و در جستجوی اورژانس پزشکی باشید.
• برگشت وزن ــ اگر گاستریک بای پس داشته اید و قسمت بین معده و روده کوچک خیلی بزرگ شد، نشان آن است که می توانید غذای بیشتری را بخورید. این دلیل بر آن است که بیشتر گرسنه می شوید و خواه و ناخواه دچار اضافه وزن خواهید شد. با به کار بردن اندوسکوپی (endoscopy)⁴ منبع: ویکی پدیا: ،fr.wikipedia.org , درون‌بینی یا آندوسکوپی (به انگلیسی: Endoscopy) در پزشکی، عمل دیدن و مشاهدهٔ درون بدن با مقاصد تشخیصی یا گاهی درمانی است که با دستگاهی به نام درون‌بین صورت میگیرد. این اشکال برطرف میشود.
• پوست اضافی ــ از دست دادن مقدار زیادی وزن ممکن است پوست اضافی به جا بماند. جرّاح پلاستیک می تواند پوست اضافی را از طریق پانیکولکتومی (panniculectomy)⁵ منبع:www.plasticsurgery.org  panniculectomy هدف از پنیکولکتومی بر داشتن پوست اضافی (آویزان شده) از ناحیه شکم است.بردارد. برداشتن پوست بعد از عمل باریاتریک انجام نمیگیرد. اقلا بعد از هجده (۱۸) ماه تا بیست و چهار (۲۴) ماه تا وزن کم کردن کاملا شکل گرفته و محکم شده باشد، انجام میشود. شرکتهای بیمه احتمالا هزینه این عمل را پرداخت نمیکنند.

نگهداری از بدن

بعد از جرٌاحی باریاتریک ملاقات پزشک برای بررسی جرٌاحی و دنبال کردن تغذیه و دستورات پزشکی بسیار مهم است. این موضوع از مشکلات و پیچیدگی جلوگیری میکند و باعث میشود که به تشخیص مشکلات کمک کند. انجام فعالیتهای روزمره مهم است و باعث میشود که وزن دلخواه خود را نگه دارید.

چاقی مسئله ایست که باید در تمام طول عمر به آن توجه داشت. اضافه کردن وزن امری است عادی . اگر بعد از جرّاحی، وزن اضافه کردید، ناراحت نشوید. راه هایی وجود دارند مانند داروهای ضد چاقی و برنامه هایی که میتوانند به شما کمک کنند.

این سفر را به تنهایی انجام ندهید. کمک و حمایت از تیم معالج ، متخصّصا ن روح و روان ، دوستان و فامیل حضورا یا آنلاین (on line)، می تواند شرایط بسیار متفاوتی را برای شما ایجاد کند.

 الکل بعد از جرّاحی باریاتریک

بعد ازجرّاحی گاستریک بای پس، روشن است که بدن برای جذب الکل آمادگی بیشتر و سریعتر دارد — و به علاوه بدن از اثرات الکل سریع خلاص نمی شود. مطالعات نشان داده است که افرادی که جرّاحی گاستریک بای پس داشته اند با مقایسه با افرادی که این نوع جرٌاحی را نداشته اند و به مقدار مساوی الکل مصرف کرده اند، آنهایی که جرّاحی داشته اند سریعتر الکل وارد خون شده و سریعتر بدن را تحت تاثیر قرار میدهد. اخیرمجلّه جرّاحی (جاما) JAMA)⁶ منبع:ویکی پدیا، ،ً ،en.wikipedia.org › wiki › JAMA جاما مجله امریکن مدیکال اسوسیشن است که هر سال بار ۴۸ جلد به چاپ میرسد. پیدا کرد که افرادی که جرٌاحی گاستریک بای پس داشته اند با مقایسه با افرادی که جرٌاحی اسلیو گاستریک تومی داشته اند و یا افرادی عادی که جرّاحی نداشته اند، با مصرف الکل در خطر بستری شدن در بیمارستان قرار گرفته اند.

به هر حال افرادی که نوعی از جرٌاحی باریاتریک را داشته اند به علّت لاغر شدن، هضم غذا و جذب غذا باید در مورد مصرف الکل محتاط و دقیق باشند و بهتر است که از مصرف الکل خودداری کنند. چنانچه در کنترل مصرف الکل دچار ضعف و ناتوانی هستید، باید به تیم معالج خود در میان بگذارید.

آیا این مقاله برای شما مفید بود؟
لطفا با ارسال نظرات، سؤالها و پیشنهادات خود (در قسمت دیدگاهها در پایین این صفحه) ما را در بهبود این سایت همراهی نمایید.