فشار خون بالا (قسمت اول)
[High blood pressure (part 1)]

ترجمه شده توسط دکتر نیکو تفردی با اجازه ویژه از مایو کلینیک.

گزارش ویژه از مایو(Mayo) کلینیک 

درمانهایی که مورد تایید پزشکان است

فشار خون که در پزشکی به نام هایپرتنشن (hypertension) شناخته شده و به این معنی است که فشار خون بالا تفاوتی با فشار خون عادی¹منبع: هومکا www.homeca.ir › healthy-life، فشار خون در درجه اول توسط انقباضات ماهیچه قلب تولید می‌شود. میزان فشار خون پس از اندازه‌ گیری با دو عدد مشخص می‌شود.عدد بزرگ‌تر (فشار سیستولیک): این عدد مربوط به فشار خون در شریان‌ها هنگام ضربان قلب است عدد کوچک‌تر (فشار دیاستولیک): این عدد نیز فشار خون را در شریان‌های شما بین دو ضربان متوالی (زمان استراحت قلب) اندازه‌ گیری می‌کند ندارد (فشار خون بالا بدون علامت است و شخص متوجه آن نمیشود). به این دلیل است که متخصّصین پزشکی فشار خون بالا را «کشنده خاموش» می نامند.

به همین علّت، قبل از ملاقات پزشک فشار خون شما اندازه گیری میشود. برای اندازه گیری فشارخون از وسیله ای که فشار خون را در دو مرحله نشان می دهد، استفاده میشود. نام این وسیله الکترونیکی اسفیگمو مانومتر (sphygmomanometer) میباشد. مرحله اول که فشار سیستولیک (systolic)² منبع: دستگاه گردش خون – ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد ، fa.wikipedia.org › wiki، وقتی عضلات قلب منقبض می شوند (به این فرآیند سیستول می گویند)، پمپاژ خون دو مرحله ای آغاز می شود. در مرحله اول، دهلیزهای راست و چپ همزمان با یکدیگر منقبض شده و خون را وارد بطن های راست و چپ می کنند. نامیده میشود با عدد بزرگتر نمایان می شود که عبارتست از فشار خون در شریان ها هنگام ضربان قلب و عدد کوچکتر فشار دیاستولیک (diastolic)³منبع: دستگاه گردش خون – ویکی پدیا، دانشنامه آزاد، fa.wikipedia.org › wiki سپس، بطن ها همزمان با یکدیگر شروع به کار می کنند تا خون را از قلب خارج کنند. سپس عضلات قلب برای لحظاتی استراحت می کنند (به این فرآیند دیاستول می گویند) تا آماده تپش بعدی شوند. نام دارد. این عدد فشار خون را در زمان استراحت قلب نشان میدهد. دستگاه فشار خون ارتعاشات دیواره سرخرگ در بالای بازو را تشخیص میدهد. دستگاه فشار خون ارتعاشات را که در واقع فشار خون می باشد روی صفحه دیجیتال نشان میدهد.

زمانی که فشار خون بالا در مراحل اولیه تشخیص داده شود با کمترین کنترل درمان می شود. زمانی که فشار خون بالا در مراحل اولیه معالجه نشود، در طی زمان بالاتر می شود و کنترل آن پیچیده تر و مشکل تر میشود.

یک متخصّص فشار خون در مایو کلینیک (Mayo Clinic) راچستر دکتر گری اسشوارتز (Gary Schwartz) مولف کتاب «فشار خون بالا» که اخیرا منتشر شده معتقد است: برای بسیاری از مردم اولین علائم فشار خون بالا حمله قلبی یا سکته میباشد.

توضیح فشار خون

برای درک فشار خون در نظر گرفتن یک لوله آب در یک باغ کمک میکند. زمانی که شیر آب را باز میکنید، آب وارد لوله میشود. اگر دهانه لوله آب بسته شود، در داخل لوله‌ فشار ایجاد میشود و در زمان کوتاه مشکلی ایجاد نمیشود. اگر شیر آب باز باشد و دهانه لوله برای ماه ها بسته باشد، فشار ممتد به لوله صدمه میزند.

نقش رگهای خون شبیه لوله آب وکار قلب شبیه شیر آب است. هر ضربان قلب خونی را که دارای اکسیژن است به رگ آئورت⁴منبع: ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاده  ، fa.wikipedia.org › آئورت (به انگلیسی: Aorta ) یا بزرگ‌ سرخرگ، سرخرگ بزرگی است که به بطن چپ قلب متصل است و خون تصفیه‌شده را به تمام بدن می‌رساند. که رگ اصلی خونی بدن است وارد میکند و رگ آئورت خون را از قلب حمل میکند. آئورت هر دفعه ۱۱ پینت⁵منبع: پاینت – ویکی‌پدیا fa.wikipedia.org › پاینت (انگلیسی: Pint ) یک واحد اندازه‌گیری حجم در سیستم‌های واحد اندازه‌گیری بریتانیا و آمریکا و در هر دو، برابر با یک-هشتم گالون می‌باشد. (pint) (مساوی با یک هشتم گالن) خون را به سیستم عروقی بدن میرساند میدهد. هر دفعه که ضربان قلب خون را با فشار به رگها رد میکند، به دیواره شریان یا سرخرگ فشار وارد میکند. این عمل فشار سیستولیک (systolic) است. زمانی که قلب در فاصله ضربه ها استراحت می کند، فشار داخل سرخرگ به طور لحظه ای فروکش میکند. این حالت فشار دیاستولیک (diastolic) میباشد.

چنانچه فشار داخل رگها برای مدت طولانی (ماهها یا سالها) زیاد باشد، رگها صدمه می خورند و انعطاف آنها کم میشود. رگهای محکم و سفت در مقابل جریان خون مقاومت میکنند و در نتیجه قلب قوی تر ضربان میزند. البته ضربان زیاد تر باعث فشار بیشتر میشود که حالت معیوب غیر سالمی ایجاد میشود.

• فشار خون رگهای خونی، بافتها و تمام اعضای بدن را تحت تاثیر قرار میدهد. مشکلاتی که ایجاد شده بوسیله فشار خون بالا عبارتند از:
• A: از دست دادن حافظه یا سکته.
• B : باریک شدن یا بسته شدن مویرگها در شبکیه⁶ منبع. شبکیه – ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد، fa.wikipedia.org › شبکیه (Retina) چشم انسان یک لایه بافت حساس به نور است که سطح داخلی چشم‌ها را می‌پوشاند. تصویر دنیای بیرون از طریق قرنیه و عدسی روی شبکیه به تصویر درمی‌آید، … چشم.
• C: حمله قلبی یا بزرگ شدن قلب.
• D: از کار افتادن کلیه ها
• E: بزرگ شدن قلب به نام آنوریسم آئورت (aneurysm).
• F: مسدود شدن قسمتی از سرخرگ به نام آتروسکلروسیس (atherosclerosis).

چگونه بدن فشار خون را تنظیم میکند؟

تعدادی از اعضای بدن و مواد شیمیایی با یکدیگر کار میکنند تا فشار خون را از بالا رفتن و یا پایین آمدن حفظ کنند. اعضای حفظ کننده فشار خون عبارتند از:

• مغز – مغز مرکز کنترل کننده فشار خون است. مغز علائمی را برای پاسخگویی به اعمال فیزیکی بدن مانند رژیم غذایی، ورزش، چاقی و فشار روحی (stress) می فرستد. این علایم از بدن میخواهد که فشار خون بالا و یا پایین را تنظیم کند.
• قلب – سرعت و قدرت ضربان قلب روی فشار خون موثّر است. ضربان سریعتر و قویتر فشار در شریانها را بالا میبرد. برعکس ضربان ملایم تر و ضعیف، فشار خون را پایین میآورد.
• رگهای خونی – ماهیچه های نرم رگهای خونی را تشکیل داده اند و زمانی که خون درون آنها جریان دارد رگها گشاد و تنگ میشوند. اگر رگهای خونی باریک باشند، فشار خون بالا میرود. چنانچه رگها گشاد باشند، فشار خون پایین است.
• غده آدرنال (adrenal) – این غدّه های کوچک بالای هر دو کلیه قرار گرفته اند. این غده ها هورمونهای معروف به ستیز و گریز را بنام اپی نفرین (epinephrine) و نوراپی نفرین (norepinephrine) ترشح میکنند. این هورمون ها باعث باریک شدن شریانها و سریعتر و سخت تر شدن ضربان قلب میشوند.
• کلیه ها – علاوه بر کارهایی که کلیه ها انجام میدهند، کلیه ها سدیم و آب بدن را متعادل میکنند. وجود آب و سدیم زیاد در بدن فشار خون را بالا میبرد. کلیه ها همچنین تولید کننده رِنین (renin) که باعث تولید آنژیوتانسین ۲ (angiotensin 2) میشود، می باشد. این ماده باعث باریک شدن رگها میشود.
• سیستم رنین – آنژیوتانسین- آلدوسترون⁷ منبع: ویکی پدیا، سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون، fa.wikipedia.org › › سیستم رنین-آنژیوتانسین (RAS) که سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون (RAAS) هم خوانده می‌شود، یک سیستم هورمونی است که فشارخون و همچنین تعادل آب (مایعات) را در بدن متعادل نگه میدارد. (renin-angiotensin-aldosterone system) – رنین روی پروتئین آنژیوتانسینوژن کار میکند تا آنژیوتانسین ۲ (angiotensin 2) ساخته شود. این ماده رگهای خونی را باریک می کند و باعث بالارفتن فشار خون میشود.آنژیوتانسین ۲ همچنین تحریک کننده جاری شدن هورمون آلدوسترون (aldosterone) میباشد. ازدیاد هورمون آلدوسترون باعث میشود که کلیه ها سدیم و آب زیادتری را نگه دارند و در نتیجه فشار خون بالا میرود.

 آسیبهای تدریجی روی اعضای بدن 

فشار خون زیاد در طی سالها میتواند به دیواره سرخرگها صدمه وارد کند، مانند ضخیم کردن سرخرگها که منجر به کم شدن ارتعاش آنها میشود. اصطلاح پزشکی برای ضخیم و سخت شدن دیواره سرخرگ عبارتست از آرتروز کلروز(arteriosclerosis) ولی میتوان آنرا سرخرگ سخت یا سفت شده نامید.

جریان خون در یک شریان سالم جریان خون در یک شریان با بیماری آرتروز کلروز⁸منبع: آرتریواسکلروز – ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد،fa.wikipedia.org ، آرتریواسکلروز (Arteriosclerosis)، یک اصطلاح کلی برای ضخیم‌شدن و سفتی دیوارهٔ سرخ‌رگ است. بعبارت دیگر هنگامی‌که عروق و رگ‌ها حالت ارتجاعی خود را … فشار خون بالا در صورتی که معالجه نشود میتواند رگها را سخت و سفت یا باریک کند. این حالت آرتروز کلروز (atherosclerosis) نامیده میشود. همچنین می تواند باعث باریک شدن رگها و ته نشین شدن چربی شود که نام آن آرتروز کلروز است.

فشار خون بالا ته نشین شدن چربی در شریان را تسریع میکند. دیواره داخلی رگهای خونی با یک لایه نازک از سلول هایی به نام اندوتلیوم (endothelium) پوشیده شده است. زمانی که دیواره داخلی آسیب ببیند، سلولها در نقطه معیوب شده با یکدیگر نزدیک میشوند و توده ای را تشکیل میدهند. این توده به لایه داخلی شریان حمله ور شده و جای آسیب دیده را عمیق تر میکنند. تجمع یا توده بزرگ چربی، پِلَک (plaques) نامیده می شود.

با گذشت زمان، پلک ها سخت تر می شوند و سرعت جریان خون در شریان ها را کمتر میکنند. اعضا و بافتهای بدن که از این شریانهای باریک شده تغذیه می کنند، به اندازه کافی خون دریافت نمی کنند. کم شدن خون به اعضا و بافت ها باعث آسیب زدن به آنها میشود. مغز، چشمها، قلب و کلیه ها بیش از اعضای دیگر بدن در معرض صدمه هستند. با سفت و باریک شدن شریانها، قلب سخت تر پمپ میزند تا جریان خون لازم را برای بدن ادامه دهد. ازدیاد فشار، باعث آسیب بیشتر به رگها میشود.

پلک ها (plaques) نیز اشکالات دیگری ایجاد میکنند. جریان خون که از مانع پلک می گذرد، ممکن است باعث ایجاد لخته خون شود. به علاوه بعضی اوقات در اطراف پلکها التهاب ایجاد میشود. پلکها ممکن است خرد شوند و خرده ها با لخته خون یکی شوند و در شریان مانع ایجاد کنند. دِبریز ها (debris) ⁹  منبع: دیکشنری آبادیس، بافت اضافی؛ بافت مرده؛ بافتی که پس از آسیب به بافت نرم به دلیل اختلالات خونرسانی ایجاد میشود و در خون شناورند. که در جریان خون در حرکتند، احتمالا در شریانهای کوچک میتوانند بمانند.

زمانی که رگ خونی آسیب دیده باشد قسمتی از دیواره رگ برآمدگی پیدا میکند. این برآمدگی آنوریسم خوانده میشود. معمولا آنوریسم در شریان مغز و یا در قسمت پایین بدن در شریان اصلی ایجاد میشود. نام این برآمدگی آنوریسم شکمی است. چنانچه آنوریسم ترشّح کند و یا منفجر شود، ادامه زندگی مورد تهدید قرار میگیرد.

کلیه این مسائل مشکل ساز برای بدن می باشد. آسیب شریان مغز می تواند منجر به سکته یا زوال عقل یا دیمنشیا (dementia) شود. رگهای باریک شده اطراف قلب خطر حمله قلبی را به وجود می آورند. رگهای آسیب دیده در چشم می توانند باعث ترشّح خون یا مایع در بافت عقب چشم به نام رِتینا (retina) شوند. این ترشح ممکن است ایجاد ورم کند که باعث از دست دادن چشم میشود. کم شدن جریان خون در کلیه ها ممکن است با مواد زاید رانده شده از خون برخرد ّکند. این حالت می تواند باعث از کار افتادن کلیه ها شود.

مجموعه و انواع فشارخون های خاص 

• فشارخونهای ابتدایی – بالا رفتن فشار خون بدون علّت. این نوع فشار خون می تواند به دلیل محیط زندگی یا ژنتیک باشد. این نوع فشار خون هایپرتنشن (hypertension) نامیده میشود،
• فشار خون ثانوی – فشارخونی که به علّت مشخّصی ایجاد میشود فشار خون ثانوی است که ممکن است به حالت عادی برگردد و با معالجه لازم به سطح عادی خود بازگردد.
•  فشار خون روپوش سفید (در کشورهای انگلیسی زبان به این نوع فشار خون ویت کوت هایپرتنشن (white coat hypertension گفته میشود) – فشار خونی که در منزل عادی است در مطب پزشک بالا میرود. برای افراد دیگر فشار خون بالا ادامه پیدا میکند. لذا این افراد باید فشار خون خود را مرتبا اندازه گیری کنند.
• فشار خون ماسکی – فشار خونی است که در مطب پزشک طبیعی است و در خانه بالا است. تحقیقات پیشنهاد می کند فشار خون ماسکی خطر ادامه داشتن را در بر دارد.