داروهای احیاء یا بازساز کننده

ترجمه شده توسط دکتر نیکو تفردی با اجازه ویژه از مایو کلینیک.

سلولهای بنیادی، اِستِم سِل (stem cells) و بالاتر از آن 

داروهای احیا کننده سریعا در حال رشد هستند ولی هنوز در حال طی کردن  مراحل آزمایشی هستند و به زودی آماده برای معالجه امراض گوناگون می شوند.

این داروها از طریق  اصلاح یا مرمّت کردن ، جوان کردن، جایگزین شدن و یا فاسد کردن/ از بین بردن سلولها، بافت ها وحتی عضوی از بدن, قادرند  با دوباره سازی یا بازسازی به سلامت بدن کمک کنند. هدف این است که سلولهای بدن از طریق به وجود آوردنِ  مانند خود  با استفاده از انرژی و توانایی  بدن، امراض  خود را معالجه و ترمیم کنند.  پیدا کردن معالجه صحیح توام با مراقبت های بعدی و بهتر شدن کیفیّت زندگی، دارهای احیا کننده فرصتهای گوناگونی را برای معالجه تمام قسمتهای بدن و زندگی بشر ایجاد کرده است. راههای رسیدن به این هدف متفاوت است. معمولا نوع آنها بستگی به نوع سلول بنیادی دارد. سلولهای بنیادی سلولهای خاصی هستند که می توانند تقسیم شوند و مانند خود را بسازند و قادرند به بهبودی بدن کمک کنند 

 داروهای احیا کننده تاکنون در مورد معالجه بعضی از امراض بکار رفته اند. این موارد عبارتند از معالجه بعضی از سرطانها، پیوند زدن به مغز استخوان از فردی به فرد دیگر یعنی بون مِرو تِرَنس پلَِنتیِشِن (bone marrow transplantation)و جلوگیری زودرس از نقص ریه مادرزادی (ارثی) حتی پیش از به دنیا آمدن کودک. محقّقین و پزشکان در صدد آنند که روشهای قابل اطمینانی را پیدا کنند تا بتوانند امراضی مانند ناراحتیهای قلبی، آرترَی تِز(arthritis )، مرض قند، سکته و[دیمنشیا (dementia) یا  (زوال عقل)] را معالجه کنند.

سرمایه گذاری چشمگیری برای رشد و توسعه علم سلولهای احیا کننده و مراقبتها پزشکی در حال انجام است. میو (Mayo) کلینیک  مرکزی  برای داروهای احیا کننده دایر کرده است. نَشِنال اینستیتوت آف هِلت (National Institute of Health)¹Wikipedia پیوند استخوان، جا گذاشتن قطعه ای از استخوان به استخوان دیگر به منظور ترمیم نقص  یا تامین نیرومندی…. پروژه اکتشاف داروهای احیا کننده تاسیس کرده. این پروژه هنوز جوان است و عملیات اکتشافی در آزمایشگاه و یا بصورت آزمایشات کلینیکی انجام میگیرد.  مواضع اخلاقی اجرای این برنامه یعنی استفاده از داروهای احیا کننده تاکنون تنظیم  شده است. 

مواد خام بدن

زمانی که یک نطفه ۴ تا ۵ روز عمر دارد، شامل ۱۵۰عدد سلولهای بنیادی است. این سلولهای بنیادی اولیّه در ابتدا تقسیم و بعد زیاد شده و تمام سلولهای بدن را تشکیل میدهند. نکته مهم و جالب اینجاست که سلولهای بنیادی بطور متفاوت عمل کرده  و به عنوان سلولهای پیشین سلولهای بالغ، رسیده و آماده را برای به وجود آوردن  قسمتهای مختلف بدن نظیر بافتها و اعضا  گوناگون بدن می سازند. این نکته قابل اهمیّت است که این سلولها پلو- ری پو- تِنت (pluripotent)²

 ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد 

 نیا یاخته یا سلول  پروژنیتور ( Progenitor cell) یاخته‌ای است که مانند بن‌یاخته‌ها  اشتقاق به یاخته‌های ویژه دارد اما برخلاف یاختهٔ بنیادین، تنها به یک گونهٔ هدف مشتق می‌گردد.

می باشند.  پلوری پوتنت یعنی سلول های رسیده ای که  از یکدیگر جدا  شده وبا داشتن رل  متفاوت بافتها و قسمتهای مختلف بدن  را می سازند. 

زمانی که سلولهای بنیادی شروع به  جدا  شدن می کنند هر قسمت از آنها نقش اختصاصی خود را بهتر درمی یابد و شروع به گسترش می کنند.  در واقع به صورت سلولهای بنیادی رسیده در می آیند. سلولهای بنیادی در تمام بافتهای بدن وجود دارند و در تمام مدّت زندگانی شخص دوام دارند. قابل تذکّر است که تولید شدن این سلولها محدود میباشد.

کمک به التیام بدن

سلولها و بافتهای بدن دارای موادی میکروسکوپی می باشند که تا کنون مورد مطالعه قرار گرفته اند و از آنها به عنوان داروی احیا کننده در موارد متفاوت استفاده شده است. بعضی از این موارد عبارتند از:

• بون مِرو اسپرت کانسِنتِرِت [Bone marrow aspirate concentrate (BNAC)]  – بون مرو, مغز استخوان بافتی است در داخل استخوان.³آرتا پزشکی، مغز استخوان  بافت نرم و اسفنجی که داخل حفره‌های استخوان را پر می‌کند و در جوانان، یاخته‌های خون‌ساز دارد و در سالمندان چربی جانشین آن شده است.

سلولهای خونی در داخل بون مرو ساخته شده اند. انواع سلولها که شامل سلولهای بنیادی هم میشوند در داخل مغز استخوان وجود دارند و میتواند برای درمان بافتهای  آسیب دیده، بهتر شدن عملیات بدن و کنترل درد به کار رود

محقِِّقین در صدد آنند که با بیرون آوردن مغز استخوان و دوباره تزریق کردن آن برای درمان امراض و قسمتهای زخم برداشته بدن استفاده کنند. برای این کار، مریض به پهلو یا روی شکم دراز میکشد. پزشک با بی حس کردن محل مورد نظر، آمپول ابداع شده برای این کار را در نزدیکی لگن وارد میکند و به این ترتیب مغز استخوان خارج می شود.  سپس مغز استخوان برداشته شده  در دستگاه  سانتری فاژ (centrifuge) برای تفکیک گذاشته میشود تا BMAC (محفّف Bone Marrow Aspirate Concentrate) به دست آید. سپس در بند استخوان آسیب دیده یا بافتهای مریض تزریق میشود .

بی ام اِ سی (BMAC) به منظور درمان امراض مزمن استخوان و ماهیچه ها مورد مطالعه قرار گرفته است . مطالعات اخیر مِیو (Mayo) به این نتیجه رسیده است که بی ام ا سی داروی موثٌر و بی خطری برای  آستیوارتوریتز(osteoarthritis) زانو میباشد. این کشف هنوز نیاز به مطالعات بیشتری دارد و به عنوان داروی معالج در دسترس نمیباشد.

• سل تراپی سی اِ آر- تی (CAR- T cell therapy) – این معالجه بیشتر برای درمان سرطان خون  میباشد که همراه با غذا و تصویب سازمان دارو(Drug Administration) توام می باشد.  سلول بی (B-cell)  لیمفوبلِستیک لوکی میّا ⁴مِیو (Mayo Clinic Organization)اکیّوت لیمفو بِلستیک لاکی میّا نوعی سرطان خون و مغز استخوان – بافت اسفنجی درون استخوان که سل های خونی ساخته می شود.(lymphoblastic leukemia acute) در افراد جوان و اَگرِسیوبی سلول نان-هاجکین لیمفوما (Aggressive B cell non-Hodgkin lymphoma )  در بزرگسالان نمونه هایی از سرطان هستند که این تراپی جوابگوی آنها است. 

این تراپی بعضی از سلول های سفید را که شامل سلولهای  تی هم می باشد از جای خود حرکت می دهد .سلولها ی تیِ حرکت داده شده مورد مداوا قرار میگیرند تا سلول های مخصوص گیرنده را که کَمِ را  اَنتَی جین  (chimeric antigen) نامیده می شوند تولید  کند.  سی اِ آر (CAR) مخفّف سلِولهای گیرنده میباشد.  سلولهای  سی اِ آر اجازه میدهند که سلول تی (T Cell) با علامت گذاری روی سطح سلول های سرطانی، تی سلول ها را فعّال  کنند تا قادر به از بین بردن سلول های سرطانی  شوند.  درجه کار کرد تراپی  سلول سی ا آر تی (CAR-T) بر روی امراض مختلف متفاوت است. اثر این تراپی بر B-cell acute lymphoblastic leukemia  با مقایسه با کِموتراپی یا شیمی درمانی که اثرش ۱۰ تا ۳۰ در صد می باشد، اثر این تراپی ۹۰درصداست .اثر تراپی  سی ا آرتی  بر روی سرطانهای  دیگر مانند لیمفوما و لیمفوما لوکیمیّای مزمن کم می باشد. بعضی از مردم دچار اثرات جانبی شدید مانند  سیتوکَین  ریلیز سیندرام (cytokine release syndrome)⁵ گوگل  سیتوکَن ریلیز سندرم تعدادی ار نشانه های شدید مانند ورم همراه با تب و مختل شدن چند عضو بدن. می شوند این اثرات جانبی همراه با تب شدید و فشار خون کم  می باشد. نکته قابل اهمیّت این است که میتوانید با پزشک خود درباره خطرات و درمان اثرات جانبی این تراپی صحبت کنید.

آنچه که بزودی اتفاق می افتد

محقّقین میو (Mayo) کلینیک روی داروهای احیا کننده برای درمان تعداد زیادی از امراض مشغول بررسی هستند. برای مثال، آنهایی که دچار حمله قلبی شده اند و از مداوای معمولی امروزی نتیجه مثبتی نگرفته اند مانند جراحی بای پس (bypass)⁶ویکی پدیا، عمل جراحی باز خونرسانی که به عمل بای پس (دور زننده) مشهور است. یا استنت (stent)⁷

گوگل ،استنت یک لوله توری سیمی کوچک می باشد که سبب باز شدن سرخرگ شده و به شکل دایمی داخل آن می ماند.

میتوانند از داروی احیا کننده کمک بگیرند. با مصرف این دارو قلب قادر می شود رگ خونی جدیدی بسازد. 

سلول های بنیادی از چربی بدن مشتق میگردند و امکان دارد که با استفاده از این سلولها قدمی به پیشرفت عملیات اعصاب حسٌی و موتور بدن افرادی شود که ستون فقرات آنها آسیب دیده است.

افرادی که کبد آنها از کار افتاده و در انتظار  کبد پیوندی [تَِرنس پِلَنت (transplant)] هستند میتوانند از نوعی کبد مصنوعی که نام آن کبد اِسفِروید ریزِروُر بَیو آرتیفی شیّال (spheroid reservoir bioartificial) می باشد استفاده کنند. این کبد مصنوعی باعث پیشرفت عمل کبد می شود.

آنچه که در بالا ذکر شد، اطلاعات مختصری است از آنچه که در مِیو (Mayo) کلینیک یا موسٌِسات تحقیقاتی د یگر در حال بررسی و تحقیق است. پیشرفت در این زمینه کُند به نظر میرسد  ولی استفاده از  نیروهای بالقوّه و نهانی بشرکه غیر فعّال مانده و آماده برای  بهره برداری است بسیار شگفت انگیز است. کشف این نیروها روش معالجه پزشکان را  تغییر خواهد داد . با یک نظر معالجه سریع و واقعی جایگزین    مراقبت و مواظبت خواهد شد . 

تذکّر: در ایران تی سلول  اصطلاحا لنفوسیت تی گفته می شود . 

آیا این مقاله برای شما مفید بود؟
لطفا با ارسال نظرات، سؤالها و پیشنهادات خود (در قسمت دیدگاهها در پایین این صفحه) ما را در بهبود این سایت همراهی نمایید.